Czy można wykonywać dwa zawody prawnicze naraz? Od A-Z

Czy można łączyć dwa zawody prawnicze? Stanowisko prawa i samorządów

W polskim systemie prawnym wykonywanie dwóch zawodów prawniczych naraz – na przykład adwokata i radcy prawnego – nie jest dopuszczalne. Choć na pierwszy rzut oka może wydawać się to atrakcyjnym rozwiązaniem, przepisy ustawowe i wewnętrzne regulacje samorządów zawodowych stawiają tutaj wyraźne granice. Z jednej strony chodzi o zapewnienie niezależności, z drugiej – o ochronę interesu klienta i zaufania publicznego do zawodów zaufania publicznego.

Czy jest możliwe pełnienie dwóch ról prawniczych w tym samym czasie?

Nie. W praktyce nie można wykonywać dwóch zawodów prawniczych naraz, jeśli są to zawody regulowane, takie jak: adwokat, radca prawny, notariusz, prokurator czy sędzia. Zakaz ten wynika z przepisów szczególnych ustaw oraz z regulaminów wykonywania zawodu i kodeksów etyki właściwych dla poszczególnych profesji.

W teorii możliwe jest wpisanie na listy różnych samorządów (np. radców prawnych i adwokatów), ale świadczenia pomocy prawnej można udzielać wyłącznie w ramach jednej praktyki zawodowej. Oznacza to, że w danym czasie prawnik może wykonywać tylko jeden zawód – drugi musi zostać zawieszony lub faktycznie nie może być wykonywany. To wyklucza tzw. pracy w dwóch zawodach prawniczych równocześnie.

Czy można jednocześnie być adwokatem i notariuszem?

Nie, to zabronione. Osoba, która uzyskała powołanie na notariusza, musi zrezygnować z wykonywania zawodu adwokata lub radcy prawnego. Zgodnie z art. 19 § 2 ustawy z dnia 14 lutego 1991 r. – Prawo o notariacie, notariusz nie może łączyć swojego urzędu z żadnym innym zawodem prawniczym.

Uwaga: wpis na listę notariuszy skutkuje automatycznym zawieszeniem prawa do wykonywania innego zawodu prawniczego. Taki zakaz ma zapobiec konfliktowi interesów, a także zapewnić pełną niezależność i dbałość o godność zawodu.

Nie ma żadnych wyjątków od tej reguły – nawet jeśli ktoś ukończył zarówno aplikację notarialną, jak i adwokacką, nie może prowadzić kancelarii notarialnej i kancelarii adwokackiej jednocześnie.

Czy można być radcą prawnym i adwokatem naraz? Wyjaśnienie zakazu podwójnego wpisu

Tutaj sprawa jest bardziej złożona. Z formalnego punktu widzenia, osoba może być jednocześnie wpisana na listę adwokatów i radców prawnych. Przepisy prawa na to pozwalają. Jednak wykonywanie dwóch zawodów prawniczych jednocześnie – czyli świadczenie usług jako adwokat i radca prawny w tym samym czasie – jest surowo zabronione.

Dlaczego? Ponieważ:

• nie wolno posługiwać się dwoma tytułami zawodowymi równocześnie,
• Regulaminy wykonywania zawodu oraz kodeksy etyki jednoznacznie wskazują, że prawnik musi się zdecydować na jeden zawód,
• równoczesne używanie tytułów „adwokat – radca prawny” w obrocie prawnym, na stronie internetowej kancelarii, pieczątce czy wizytówce narusza etykę zawodową i może wprowadzać klientów w błąd.

W praktyce wygląda to tak, że prawnik zawiesza lub nie wykonuje jednego z zawodów. Może dokonać przejścia między samorządami (np. z radcy prawnego na adwokata) bez konieczności ponownego zdawania egzaminów, ale nie może prowadzić działalności jednocześnie jako członek obu korporacji.

Co mówią przepisy samorządowe i etyczne o łączeniu zawodów prawniczych?

Kluczowe ograniczenia w zakresie łączenia zawodów wynikają nie tylko z ustaw (takich jak ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych czy Prawo o adwokaturze), ale także z wewnętrznych dokumentów samorządowych. To właśnie Regulaminy wykonywania zawodu oraz Kodeksy etyki zawodowej są najważniejszym źródłem zasad, których przestrzeganie jest obowiązkiem każdego prawnika.

Krajowa Rada Radców Prawnych i Regulamin wykonywania zawodu radcy prawnego

Zasady etyki radcy prawnego wynikają przede wszystkim z:

• Kodeksu Etyki Radcy Prawnego,
• Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego,
• uchwał i interpretacji Krajowej Rady Radców Prawnych.

Radca prawny obowiązany jest wykonywać zawód z poszanowaniem zasad etyki i godności zawodu. W szczególności musi:

• unikać konfliktu interesów,
• dbać o zachowanie tajemnicy zawodowej,
• działać niezależnie – niezależność ta nie może być ograniczana przez żadne inne zajęcie,
• nie podejmować działalności, która może naruszać jego obowiązki wobec klienta.

Jeśli radca prawny prowadzi działalność gospodarczą, musi zadbać o to, by była ona całkowicie oddzielona od czynności związanych ze świadczeniem pomocy prawnej. Regulamin zabrania też łączenia zawodu radcy prawnego z działalnością, która mogłaby naruszyć zaufanie publiczne.

Nowelizacje regulaminu z 2023 roku jeszcze mocniej akcentują konieczność ochrony tajemnicy zawodowej, zachowania etycznej odrębności oraz pełnej transparentności wobec klientów i samorządu.

Zasady etyki i Regulamin wykonywania zawodu adwokata

Podobne zasady obowiązują adwokatów. Zbiór Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, nazywany również Kodeksem Etyki Adwokackiej, oraz Regulamin wykonywania zawodu adwokata zawierają:

• ścisły zakaz wykonywania drugiego zawodu prawniczego,
• zakaz używania tytułu „adwokat” w kontekście innej działalności niż świadczenie pomocy prawnej,
• obowiązek zachowania niezależności, tajemnicy adwokackiej i lojalności wobec klienta,
• konieczność przestrzegania godności zawodu również w życiu prywatnym.

Adwokat może podjąć działalność gospodarczą, ale tylko wtedy, gdy nie narusza ona zasad etyki adwokackiej i godności zawodu, nie koliduje z obowiązkami zawodowymi oraz nie wpływa na zaufanie do adwokatury.

Kombinacje zawodów prawniczych – co wolno, a czego nie?

Możliwość łączenia profesji prawniczych to temat, który często budzi kontrowersje – nie tylko wśród prawników, ale także u samych klientów. Wiele osób zastanawia się, czy można jednocześnie być radcą prawnym i biegłym rewidentem, adwokatem i wykładowcą akademickim czy prowadzić kancelarię i działalność gospodarczą. W tej części przyglądamy się, co prawo i etyka zawodowa dopuszczają, a co wykluczają.

Kiedy można wykonywać więcej niż jeden zawód prawniczy?

Zgodnie z przepisami obowiązującymi w Rzeczypospolitej Polskiej – nie jest możliwe wykonywanie dwóch zawodów prawniczych naraz, jeśli są to zawody regulowane (np. adwokat, radca prawny, sędzia, notariusz, prokurator). Przepisy są tu jednoznaczne – powołanie do jednej funkcji oznacza zawieszenie lub konieczność rezygnacji z drugiej.

Przykład z ustawy:

• Art. 28 ust. 1 pkt 1 ustawy o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r. stanowi, że wpis na listę notariuszy automatycznie zawiesza prawo do wykonywania zawodu radcy prawnego.

Zakazy te mają zapewnić niezależność, chronić zaufanie publiczne oraz wykluczyć konflikt interesów. W przypadku, gdy prawnik jest wpisany na dwie listy zawodowe (np. OIRP i NRA), aktywnie może świadczyć pomoc prawną tylko w ramach jednego tytułu.

Jakie są przykłady legalnego łączenia zawodów prawniczych z innymi profesjami?

Choć łączenie dwóch zawodów prawniczych jest zabronione, prawo dopuszcza wykonywanie zawodu prawnika razem z innymi aktywnościami – pod warunkiem, że nie naruszają one zasad etyki i godności zawodu.

Czy radca prawny może wykonywać inny zawód?

Tak, ale pod warunkiem przestrzegania przepisów zawartych m.in. w:

• Kodeksie Etyki Radcy Prawnego,
• Regulaminie wykonywania zawodu radcy prawnego (uchwała Krajowej Rady Radców Prawnych).

Co może radca prawny:

• prowadzić działalność gospodarczą (np. księgową, szkoleniową),
• pracować jako wykładowca, doradca podatkowy czy biegły rewident,
• zajmować się działalnością naukową lub publicystyczną.

Warunki:

• pełna niezależność zawodowa,
• wyraźne oddzielenie działalności pozaprawniczej od świadczenia pomocy prawnej,
• brak naruszenia tajemnicy zawodowej i konfliktu interesów,
• niepodważanie godności zawodu.

Czy adwokat może wykonywać inny zawód?

Zgodnie z Zbiorem Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu, adwokat może wykonywać inne zajęcia, ale:

• nie mogą one uwłaczać godności zawodu adwokata,
• nie mogą osłabiać niezależności lub obniżać jakości usług prawnych,
• nie wolno używać tytułu „adwokat” w działalności niezwiązanej z udzielaniem pomocy prawnej.

Dopuszczalne formy działalności:

• praca naukowa, dydaktyczna, artystyczna, publicystyczna,
• szkolenia, wykłady, ekspertyzy (z zachowaniem etyki zawodowej).

Adwokat nie może jednocześnie:

• być zatrudniony na podstawie umowy o pracę (z wyjątkiem nauki),
• pełnić funkcji sędziego, prokuratora, notariusza czy radcy prawnego.

Czy można łączyć zawód radcy prawnego i biegłego rewidenta?

Tak, radca prawny może być jednocześnie biegłym rewidentem, o ile przestrzega standardów obu profesji.

Kluczowe warunki:

• brak konfliktu interesów – nie wolno obsługiwać tego samego klienta jako prawnik i rewident,
• zachowanie tajemnicy zawodowej,
• pełna niezależność w podejmowaniu decyzji zawodowych.

Przykład:
Radca prawny może prowadzić kancelarię oraz równolegle działać jako rewident, ale nie może jednocześnie opiniować i audytować tej samej spółki.

Z czym nie można łączyć zawodu radcy prawnego lub adwokata?

Przepisy i etyka zawodowa jednoznacznie wskazują, czego prawnicy robić nie mogą, jeśli chodzi o inne zawody i działalności.

Zakazy wynikające z konfliktu interesów

Prawnik nie może prowadzić działań, które mogłyby naruszyć interesy klienta lub wpłynąć na jego niezależność. Konflikt interesów występuje, gdy:

• reprezentuje się klientów o przeciwnych interesach,
• wykorzystuje się informacje zdobyte od jednego klienta przeciwko innemu,
• łączy się funkcje, które mogą osłabić lojalność wobec klienta lub ujawnić informacje objęte tajemnicą zawodową.

Takie działania stanowią przewinienie dyscyplinarne.

Ograniczenia wynikające z etyki zawodowej

Zarówno kodeks etyki radcy prawnego, jak i kodeks etyki adwokackiej nakładają szereg ograniczeń:

• zakaz działalności uwłaczającej godności zawodu (np. reklamy naruszające powagę zawodu),
• zakaz naruszania tajemnicy zawodowej,
• zakaz podejmowania czynności, które zagrażają niezależności zawodowej,
• zakaz współpracy z osobami nieuprawnionymi do świadczenia pomocy prawnej,
• zakaz stosowania tytułu zawodowego w działalności pozaprawniczej.

Przykłady działalności niedopuszczalnej lub ryzykownej

Oto katalog czynności, które są niezgodne z zasadami etyki:

• świadczenie usług prawnych i jednoczesna praca jako notariusz lub komornik,
• reklama kancelarii w sposób agresywny lub wprowadzający w błąd (np. „gwarantujemy wygraną w sądzie”),
• prowadzenie działalności gospodarczej nieoddzielonej od kancelarii prawniczej (np. kancelaria i biuro kredytowe w jednym lokalu),
• udzielanie porad prawnych w ramach nielegalnej współpracy z podmiotami zewnętrznymi (np. z firmami odszkodowawczymi),
• zamieszczanie danych osobowych klientów lub wyników spraw na stronie internetowej kancelarii bez ich zgody,
• podejmowanie się reprezentacji bez formalnego pełnomocnictwa lub bez zawarcia z klientem umowy o świadczenie pomocy prawnej.

Praca w dwóch zawodach – sytuacje szczególne

W codziennej praktyce zawodowej zdarzają się przypadki, które wymykają się prostemu podziałowi na „można” i „nie można”. Dotyczy to m.in. aplikantów radcowskich, doradców podatkowych czy osób zatrudnionych na umowę o pracę. Choć wykonywanie dwóch zawodów prawniczych naraz – np. jako adwokat i notariusz – jest wyraźnie zakazane, to łączenie zawodów prawniczych z innymi profesjami często zależy od kontekstu, formy zatrudnienia oraz zgodności z zasadami etyki. Sprawdźmy, co wolno, a czego lepiej unikać.

Czy aplikant radcowski może jednocześnie być doradcą podatkowym?

Tak – aplikant radcowski może równocześnie wykonywać zawód doradcy podatkowego, o ile spełnione są pewne warunki. Przepisy nie zabraniają takiego połączenia, ale wymuszają zachowanie szczególnej ostrożności w zakresie niezależności, tajemnicy zawodowej oraz konfliktu interesów.

Co musi zapewnić aplikant radcowski-doradca podatkowy?

• Oddzielenie działalności – aplikacja powinna być odbywana w innym podmiocie niż ten, w którym prowadzona jest praktyka doradcza.
• Unikanie konfliktu interesów – nie może dojść do sytuacji, w której ta sama osoba najpierw udziela porad jako doradca podatkowy, a następnie reprezentuje drugą stronę tej samej sprawy jako radca prawny.
• Zachowanie tajemnicy zawodowej – informacje zdobyte w jednej roli nie mogą być wykorzystywane w drugiej.

Przykład z orzecznictwa:
Naczelny Sąd Administracyjny uznał, że doświadczenie zdobyte jako doradca podatkowy może być uznane jako praktyka zawodowa przy wpisie na listę radców prawnych – pod warunkiem, że obejmowało ono czynności związane ze świadczeniem pomocy prawnej, wykraczające poza typowe doradztwo podatkowe.

Czy praca na umowie o pracę w jednym zawodzie wyklucza prowadzenie kancelarii w drugim?

To zależy od tego, jaki zawód wykonujesz. Inne zasady obowiązują radców prawnych, a inne adwokatów – wynika to z odmiennych regulacji ustawowych i kodeksów etyki.

Dla radców prawnych:

Radca prawny może pozostawać w stosunku pracy, a równocześnie prowadzić własną kancelarię. Takie łączenie zawodów prawniczych jest jednak możliwe pod kilkoma warunkami:

• pracodawca wyrazi zgodę na dodatkową działalność (zgodnie z art. 101² Kodeksu pracy),
• nie występuje konflikt interesów (np. radca zatrudniony w banku nie może obsługiwać jego konkurenta),
• czas pracy pozwala na rzetelne wykonywanie obowiązków w obu miejscach.

Przykład:
Radca prawny pracujący na etacie w dziale prawnym firmy budowlanej może prowadzić kancelarię, która obsługuje klientów z branży transportowej – o ile nie ma konfliktu interesów ani zagrożenia dla zachowania tajemnicy zawodowej.

Dla adwokatów:

Zupełnie inaczej wygląda to w przypadku adwokatów. Ustawa z dnia 26 maja 1982 r. – Prawo o adwokaturze wprost zakazuje pozostawania adwokata w stosunku pracy, z wyjątkiem działalności naukowej lub dydaktycznej (art. 4b).

Naruszenie tego zakazu może skutkować:

• postępowaniem dyscyplinarnym,
• karą pieniężną,
• a nawet zawieszeniem prawa wykonywania zawodu adwokata.

Przykład z praktyki:
Sąd Dyscyplinarny nałożył grzywnę w wysokości 4980 zł na adwokata, który równocześnie prowadził kancelarię i pracował na etacie w firmie prywatnej – co stanowiło rażące naruszenie zasad wykonywania zawodu adwokata.

Czy możliwe jest jednoczesne pełnienie funkcji np. sędziego i wykładowcy prawa?

Tak – ale tylko w ściśle określonych granicach. Zgodnie z art. 86 ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, sędzia może:

• prowadzić działalność dydaktyczną, naukową lub szkoleniową,
• pełnić funkcję wykładowcy na uczelni,
• współpracować z instytucjami publicznymi, takimi jak Krajowa Szkoła Sądownictwa i Prokuratury.

Warunki, które musi spełniać sędzia:

• dodatkowa działalność nie może kolidować z obowiązkami orzeczniczymi,
• nie może naruszać godności urzędu sędziego,
• nie może osłabiać zaufania publicznego do sądów.

Ograniczenia:
Sędzia nie powinien prowadzić szkoleń dla prywatnych firm komercyjnych, jeśli jego nazwisko, funkcja lub wizerunek byłyby wykorzystywane w celach marketingowych. Tego typu działania mogą zostać uznane za niezgodne z zasadami etyki.

Czy doradca podatkowy może być jednocześnie radcą prawnym lub adwokatem?

Tak, polskie prawo nie zakazuje jednoczesnego wykonywania zawodu doradcy podatkowego i zawodu adwokata lub radcy prawnego. Co więcej, taka kombinacja jest często spotykana i pożądana z punktu widzenia klientów, ponieważ umożliwia świadczenie kompleksowej pomocy – zarówno w sprawach podatkowych, jak i cywilnych czy gospodarczych.

Zakres kompetencji doradcy podatkowego:

• reprezentowanie klientów przed urzędami skarbowymi i sądami administracyjnymi,
• doradztwo w zakresie podatków PIT, CIT, VAT i innych danin publicznych.

Zakres radcy prawnego i adwokata:

• pełne uprawnienia do świadczenia pomocy prawnej we wszystkich dziedzinach prawa – również poza podatkami,
• możliwość działania jako pełnomocnik procesowy lub obrońca w sprawach karnych, cywilnych, gospodarczych itd.

⚠️ Warunki łączenia zawodów:

• przestrzeganie zasad etyki obu profesji,
• unikanie konfliktu interesów,
• zachowanie tajemnicy zawodowej – dane klienta uzyskane w ramach jednej roli nie mogą być wykorzystywane w drugiej.

Etyka, niezależność i konflikt interesów a łączenie profesji

W świecie prawniczym samo prawo to nie wszystko. Równie ważne – jeśli nie ważniejsze – są zasady etyczne, które wyznaczają granice dopuszczalnego działania w relacjach z klientem, sądem, innymi prawnikami i szerzej – społeczeństwem. I to właśnie etyka zawodowa stanowi kluczowy hamulec dla prób łączenia zawodów prawniczych. Bo nawet jeśli przepisy ustawowe czegoś wyraźnie nie zakazują, konflikt interesów, naruszenie tajemnicy zawodowej czy utrata niezależności mogą sprawić, że dana aktywność będzie nie do pogodzenia z rolą adwokata, radcy prawnego czy sędziego.

Dlaczego etyka zawodowa ogranicza łączenie zawodów prawniczych?

Zarówno kodeks etyki adwokackiej, jak i kodeks etyki radcy prawnego nie pozostawiają wątpliwości: wykonywanie zawodu prawnika musi być niezależne, godne i przejrzyste. To oznacza, że każda dodatkowa działalność – szczególnie związana z świadczeniem pomocy prawnej lub dostępem do informacji – musi być oceniana pod kątem:

• ryzyka konfliktu interesów,
• zagrożenia dla niezależności zawodowej,
• możliwości naruszenia tajemnicy zawodowej,
• wpływu na zaufanie publiczne do zawodu.

Przykład praktyczny:
Adwokat nie może prowadzić działalności gospodarczej pod firmą, która wykorzystuje jego tytuł zawodowy w celach marketingowych (np. „Adwokat-Finanse Sp. z o.o.”). Mimo że nie jest to literalnie zabronione przez ustawę, to narusza zasady godności zawodu i wprowadza klientów w błąd.

Podobnie radca prawny obowiązany jest prowadzić kancelarię tak, by nie budziła wątpliwości co do jego lojalności wobec klienta czy niezależności od podmiotów trzecich. Wszelkie powiązania gospodarcze, rodzinne czy polityczne mogą podważyć ten fundament i narazić prawnika na odpowiedzialność dyscyplinarną – nawet jeśli formalnie wykonuje tylko jeden zawód.

Konflikt interesów – kiedy wykonywanie dwóch profesji jest niemożliwe?

Konflikt interesów to jedna z najpoważniejszych barier w łączeniu ról zawodowych. Zgodnie z przepisami kodeksu etyki adwokackiej i kodeksu etyki radcy prawnego, prawnik nie może przyjmować zleceń, które:

• dotyczą stron o przeciwnych interesach,
• prowadzą do wykorzystania informacji zdobytych od jednego klienta na szkodę drugiego,
• wiążą się z uzależnieniem od określonego podmiotu (np. sponsora kancelarii, spółki, z którą prawnik współpracuje),
• osłabiają niezależność lub naruszają tajemnicę zawodową.

Konkretny przypadek:
Radca prawny pracujący na etacie w banku nie może jednocześnie prowadzić kancelarii świadczącej usługi dla konkurencyjnej instytucji finansowej. Taka praca w dwóch zawodach prawniczych lub zawodach pokrewnych stwarza zbyt wysokie ryzyko, że dojdzie do wykorzystania informacji poufnych lub że interes jednego podmiotu zostanie przedłożony nad dobro klienta indywidualnego.

Jakie są konsekwencje naruszenia zasad etycznych przy łączeniu zawodów?

Etyka zawodowa to nie zbiór grzecznościowych zaleceń – jej naruszenie może skutkować realnymi i bolesnymi konsekwencjami. Zarówno adwokaci, jak i radcowie prawni ponoszą odpowiedzialność dyscyplinarną, gdy:

• podejmują działalność niezgodną z godnością zawodu,
• wykonują zawód w warunkach naruszających niezależność,
• dopuszczają się konfliktu interesów lub ujawnienia informacji objętych tajemnicą zawodową,
• wykonują dwa zawody prawnicze naraz, co jest zabronione wprost przez przepisy samorządowe.

Możliwe kary dyscyplinarne:

• upomnienie lub nagana,
• kara pieniężna – od 1,5 do 12-krotności minimalnego wynagrodzenia (na podstawie art. 79 ustawy o radcach prawnych),
• zawieszenie w czynnościach zawodowych (od 3 miesięcy do 5 lat),
• wydalenie z zawodu (czyli skreślenie z listy zawodowej na okres co najmniej 10 lat).

Dodatkowe sankcje to:

• zakaz bycia patronem dla aplikantów,
• utrata prawa do kandydowania do organów samorządów zawodowych,
• obowiązek przeprosin osoby poszkodowanej – jeśli naruszenie etyki dotyczyło konkretnego klienta.

Skutek długofalowy:
Oprócz sankcji dyscyplinarnych, naruszenie zasad etyki przy łączeniu zawodów prawniczych może doprowadzić do utraty zaufania klientów, zachwiania pozycji zawodowej i reputacyjnego uszczerbku, którego odbudowa może zająć lata.

Praktyczne skutki i odpowiedzialność za łączenie zawodów

Jakie są konsekwencje prawne i dyscyplinarne wykonywania dwóch zawodów naraz?

Zarówno ustawa z dnia 6 lipca 1982 r. o radcach prawnych, jak i Prawo o adwokaturze z dnia 26 maja 1982 r., jasno wskazują, że wykonywanie dwóch regulowanych zawodów prawniczych naraz (np. radcy prawnego i adwokata) jest zabronione. Oznacza to, że łączenie zawodów prawniczych wbrew przepisom może skutkować:

Dla radców prawnych (na podstawie art. 65 ustawy o radcach prawnych):

• kara pieniężna,
• zawieszenie prawa do wykonywania zawodu na okres od 3 miesięcy do 5 lat,
• wydalenie z zawodu – czyli skreślenie z listy radców prawnych na minimum 10 lat.

Dla adwokatów (zgodnie ze Zbiorem Zasad Etyki Adwokackiej i Godności Zawodu):

• sankcje wynikające z naruszenia godności zawodu adwokata i braku niezależności,
• nagana, kara pieniężna, a w poważnych przypadkach – zawieszenie lub wydalenie.

Wspólne skutki formalne:

• unieważnienie czynności zawodowych, jeśli zostały wykonane z naruszeniem zakazu (np. zawarcie umowy o świadczenie pomocy prawnej przez osobę nieuprawnioną),
• odpowiedzialność cywilna – czyli możliwość dochodzenia roszczeń przez klientów, jeśli wyrządzone przy wykonywaniu czynności zawodowych szkody wynikły z niedozwolonego łączenia funkcji,
• utrata uprawnień do pełnienia innych funkcji publicznych lub zawodowych (np. patronatu, reprezentowania w sądzie, bycia członkiem organów samorządu).

Przykład z orzecznictwa:
Adwokat, który prowadził kancelarię, jednocześnie pozostając w stosunku pracy z przedsiębiorstwem prywatnym, został ukarany przez sąd dyscyplinarny karą 4980 zł – uznano, że naruszył zakaz wykonywania zawodu adwokata w ramach stosunku pracy.

Jak sprawdzane są przypadki niedozwolonego łączenia funkcji?

Wbrew pozorom, samorządy zawodowe nie pozostają bierne wobec podejrzeń o łamanie przepisów. Mechanizmy kontrolne są rozbudowane i działają na kilku poziomach:

Monitoring systemowy:

• Krajowa Rada Radców Prawnych i Naczelna Rada Adwokacka regularnie analizują publiczne rejestry – m.in. CEIDG i KRS – pod kątem działalności gospodarczej prowadzonej przez członków.
• Obowiązuje też wymóg zgłaszania dodatkowych zajęć przez każdego radcę prawnego, na podstawie art. 7 Regulaminu wykonywania zawodu radcy prawnego.

Donosy, skargi i sygnały z zewnątrz:

• Źródłem postępowań są często skargi klientów, konkurencyjnych kancelarii lub zawiadomienia instytucji publicznych.
• W takich przypadkach rzecznik dyscyplinarny prowadzi postępowanie wyjaśniające – zbierane są dokumenty, oświadczenia i zeznania, a także sprawdzana zgodność działalności z przepisami prawa i zasadami etyki.

Postępowania dyscyplinarne i orzecznictwo:

• W przypadku naruszenia zasad wykonywania zawodu, sprawy kierowane są do sądów dyscyplinarnych.
• Ich orzeczenia tworzą praktykę, która – mimo braku precedensów w sensie anglosaskim – ma ogromne znaczenie w interpretowaniu zakresu dozwolonych działań.

Przykład: radca prawny, który nie poinformował samorządu o prowadzeniu spółki doradczej, został zawieszony na rok. Powodem było „naruszenie obowiązku zachowania przejrzystości wykonywania zawodu i brak zgłoszenia dodatkowego zajęcia”.

Wpływ na reputację i zaufanie klientów

Naruszenie zakazu wykonywania dwóch zawodów prawniczych to nie tylko problem formalny – to także ogromne ryzyko utraty zaufania publicznego, na którym opiera się cała idea zawodów prawniczych.

Indywidualne skutki dla prawnika:

• Klienci oczekują, że prawnik działa wyłącznie w ich interesie, bez rozproszenia uwagi i konfliktów lojalności.
• Według badań*:
  • 68% klientów uważa, że łączenie funkcji obniża jakość obsługi prawnej,
  • 25,3% wskazuje bezpośredni związek między łączeniem zawodów a naruszeniem zaufania.

Wizerunek całej profesji:

• Każdy przypadek nieuprawnionego łączenia ról rzutuje nie tylko na jednostkę, ale i na prestiż grupy zawodowej – adwokatury, samorządu radców czy doradców podatkowych.
• Media chętnie nagłaśniają takie historie, co pogłębia społeczne stereotypy i osłabia postrzeganie zawodów zaufania publicznego.

Konsekwencje finansowe:

• Aż 33,7% klientów zadeklarowało, że zrezygnowałoby z usług prawnika, gdyby dowiedziało się o nielegalnym łączeniu zawodów.
• Dla kancelarii oznacza to trwałe szkody wizerunkowe, mniejszą liczbę poleceń i trudności w pozyskiwaniu nowych klientów.

Podsumowanie – czy warto wykonywać więcej niż jeden zawód prawniczy?

Z pozoru może się wydawać, że łączenie zawodów prawniczych to świetna okazja do zwiększenia zarobków, poszerzenia horyzontów i wzmocnienia swojej pozycji na rynku. Ale rzeczywistość prawna i etyczna w Polsce nie pozostawia wątpliwości – wykonywanie dwóch zawodów prawniczych naraz, np. adwokata i radcy prawnego, jest zakazane. Nie oznacza to jednak, że rozwój w więcej niż jednym kierunku nie ma sensu. Wręcz przeciwnie – kluczem jest zrozumienie różnicy między równoległym wykonywaniem profesji a rozszerzaniem specjalizacji w granicach prawa i etyki.

Zalety i ryzyka związane z łączeniem zawodów

Co można zyskać:

• Większa elastyczność i odporność na zmiany rynkowe – posiadając dodatkowe uprawnienia lub specjalizacje (np. w zakresie mediacji, doradztwa podatkowego czy prawa nowych technologii), prawnik może szybciej przystosować się do kryzysów gospodarczych czy spadku popytu na klasyczne usługi prawne.
• Zwiększenie dochodów – łączenie pracy w kancelarii z działalnością doradczą w innej branży prawnej, o ile nie narusza to kodeksu etyki radcy prawnego lub zbioru zasad etyki adwokackiej i godności zawodu, może prowadzić do dywersyfikacji przychodów.
• Lepsze zrozumienie potrzeb rynku i klientów – prawnik, który ma doświadczenie w różnych sektorach lub zna potrzeby przedsiębiorców, jest w stanie lepiej odpowiadać na złożone problemy prawne klientów.

Na co trzeba uważać:

• Konflikt interesów i ograniczenia etyczne – zgodnie z ustawą o radcach prawnych oraz ustawą o adwokaturze, radca prawny obowiązany jest unikać zajęć, które mogłyby naruszyć jego niezależność lub tajemnicę zawodową. To samo dotyczy adwokata, który nie może np. prowadzić działalności gospodarczej bez wcześniejszej zgody samorządu lub jeśli może to naruszać godność zawodu.
• Rozproszenie uwagi i obniżenie jakości usług – zbyt szeroki zakres działalności może prowadzić do spadku jakości świadczenia pomocy prawnej, zwłaszcza gdy prawnik przestaje nadążać za zmianami w przepisach w różnych dziedzinach prawa.
• Ryzyko utraty zaufania klientów – jak pokazują badania, klienci często podchodzą z rezerwą do osób, które pełnią kilka ról zawodowych naraz. Obawiają się braku specjalizacji lub potencjalnego konfliktu interesów.

Kiedy warto rozważyć drugą specjalizację lub dodatkową działalność?

Nie każde rozszerzenie kompetencji zawodowych oznacza złamanie przepisów. Wręcz przeciwnie – dobrze przemyślany rozwój może przynieść realne korzyści, o ile zachowane zostaną granice określone w kodeksie etyki adwokackiej, regulaminie wykonywania zawodu radcy prawnego i innych aktach samorządowych.

Warto to rozważyć, gdy:

• Rynek zawodowy staje się niepewny – w czasie kryzysu gospodarczego lub zmniejszonego popytu na klasyczne usługi kancelarii, np. w zakresie reprezentowania w sądzie, dodatkowa specjalizacja daje przewagę konkurencyjną.
• Zmienią się potrzeby klientów – przykładowo, coraz więcej firm potrzebuje ekspertów od prawa nowych technologii, ochrony danych czy compliance. Radca prawny lub adwokat, który udziela pomocy prawnej w tych obszarach, będzie bardziej poszukiwany.
• Pojawia się potrzeba zmiany lub wypalenie zawodowe – prawnicy, którzy przez lata zajmowali się jedną dziedziną, mogą przejść np. do roli mediatora, wykładowcy akademickiego czy doradcy korporacyjnego – bez konieczności „porzucania” dotychczasowego zawodu.
• Chcemy się wyróżnić – specjalizacja w niszowych dziedzinach, jak np. prawo medyczne, energetyczne, własność przemysłowa czy fintech, może być skutecznym sposobem na budowanie silnej marki osobistej i kancelarii.

Wybór ścieżki – specjalizacja, elastyczność, bezpieczeństwo prawne

Nie ma jednej uniwersalnej drogi. Dla jednych najlepszą opcją będzie pogłębianie wiedzy w jednej dziedzinie. Dla innych – poszerzanie kompetencji przy zachowaniu ram zgodności z przepisami i etyką zawodową.

Specjalizacja

• Daje wysoki poziom ekspertyzy, zwiększa zaufanie klientów i pozwala wyróżnić się na tle konkurencji.
• Ale uwaga – wymaga ciągłego dokształcania się i aktualizowania wiedzy zgodnie z najnowszymi zmianami w przepisach.

Elastyczność

• Dodatkowe uprawnienia to większe pole manewru – możliwość podjęcia nowej pracy, rozwinięcia kancelarii lub zmiany profilu usług.
• Szczególnie cenne jest to dla osób, które chcą połączyć działalność prawną z edukacyjną, doradczą lub biznesową, pod warunkiem, że nie narusza to zakazu wykonywania zawodu w ramach stosunku pracy lub innej sprzecznej działalności.

Bezpieczeństwo prawne

• Każda decyzja o podjęciu dodatkowej działalności powinna być poprzedzona analizą obowiązujących przepisów – zarówno ustawowych, jak i wewnętrznych (np. regulamin wykonywania zawodu).
• W razie wątpliwości warto zasięgnąć opinii samorządu zawodowego lub złożyć wniosek o zgodę na podjęcie dodatkowej działalności.

Wnioski

Czy warto wykonywać dwa zawody prawnicze naraz? Nie – bo polskie prawo tego jednoznacznie zabrania. Ale czy warto się rozwijać, zdobywać nowe kwalifikacje i poszerzać swoją rolę zawodową w granicach prawa i etyki? Zdecydowanie tak.

Najlepszą strategią na przyszłość jest mądra specjalizacja połączona z elastycznością. Dzięki niej można nie tylko przetrwać zmieniające się realia rynku, ale też zbudować silną, odporną i wiarygodną markę prawniczą. A to – w zawodzie opartym na zaufaniu – jest warte więcej niż jakakolwiek formalna kombinacja tytułów.

Najczęstsze pytania o łączenie zawodów prawniczych

Łączenie zawodów prawniczych budzi wiele pytań – nie tylko wśród aplikantów i praktyków, ale też wśród klientów, którzy chcą mieć pewność, że ich pełnomocnik działa w pełni legalnie i etycznie. Poniżej rozwiewamy najczęstsze wątpliwości związane z równoległym wykonywaniem różnych ról przez adwokatów i radców prawnych.

Czy można łączyć zawód prawnika z działalnością gospodarczą?

Tak, zarówno adwokat, jak i radca prawny mogą prowadzić działalność gospodarczą, jednak na ściśle określonych zasadach. Kluczowe są tu przepisy zawarte w:

• Regulaminie wykonywania zawodu adwokata,
• Kodeksie etyki radcy prawnego,
• oraz ustawie o radcach prawnych z dnia 6 lipca 1982 r.

Zgodnie z obowiązującym stanem prawnym:

• Adwokat może prowadzić np. jednoosobową działalność gospodarczą – np. własną kancelarię – o ile nie narusza to godności zawodu, nie wpływa na niezależność ani nie prowadzi do konfliktu interesów. Niedopuszczalne jest jednak używanie tytułu zawodowego w ramach działalności niezwiązanej ze świadczeniem pomocy prawnej.
• Radca prawny może również prowadzić działalność gospodarczą poza świadczeniem pomocy prawnej, ale obowiązany jest przestrzegać zasad określonych w art. 7 i 25a ustawy o radcach prawnych, a także zgłosić ten fakt do organu samorządu – np. okręgowej izby radców prawnych.

Przykładowe formy dopuszczalnej działalności:

• prowadzenie firmy szkoleniowej,
• udział w projektach technologicznych,
• świadczenie usług edukacyjnych lub eksperckich (np. w zakresie compliance, ochrony danych),
• publikacje specjalistyczne lub wystąpienia konferencyjne.

Pamiętaj jednak, że każda forma działalności gospodarczej nie może naruszać tajemnicy zawodowej, interesów klientów ani etyki adwokackiej i godności zawodu.

Czy radca prawny może być wspólnikiem spółki niezwiązanej z prawem?

Tak, radca prawny może być wspólnikiem spółki, której działalność nie jest związana z rynkiem usług prawniczych, np. spółki z o.o. zajmującej się handlem, IT, czy produkcją. Istnieje jednak kilka zastrzeżeń:

• Udział pasywny (kapitałowy), bez pełnienia funkcji zarządczych, jest co do zasady akceptowalny, o ile nie koliduje z wykonywaniem zawodu radcy prawnego i nie prowadzi do konfliktu interesów.
• Zabronione jest natomiast bycie wspólnikiem kapitałowej spółki prawniczej, nawet jeśli nie wykonuje się w niej czynności zawodowych. Wynika to z faktu, że taka sytuacja mogłaby naruszyć zasady wykonywania zawodu i podważyć niezależność radcy prawnego.
• Kodeks etyki oraz stanowiska Krajowej Rady Radców Prawnych wskazują, że każdy przypadek należy analizować indywidualnie, zwracając uwagę na wpływ pełnionej funkcji na godność zawodu i zaufanie publiczne.

W skrócie: tak – ale ostrożnie. Jeżeli działalność spółki jest odseparowana od praktyki radcowskiej, nie wykorzystuje informacji objętych tajemnicą zawodową i nie szkodzi reputacji zawodowej, to taka forma zaangażowania jest akceptowalna.

Czy adwokat może wykładać na uczelni wyższej?

Tak – i to całkiem powszechnie. Adwokat może łączyć wykonywanie zawodu adwokata z funkcją nauczyciela akademickiego. Co więcej, wielu adwokatów angażuje się w kształtowanie świadomości prawnej społeczeństwa właśnie poprzez działalność dydaktyczną na uniwersytetach czy uczelniach niepublicznych.

Jednak również i tutaj obowiązują pewne warunki:

• Zatrudnienie na uczelni nie może wpływać negatywnie na niezależność adwokata, a sposób pełnienia tej funkcji musi być zgodny z kodeksem etyki adwokackiej i zasadami godności zawodu.
• Należy zachować szczególną ostrożność w zakresie zachowania tajemnicy adwokackiej – np. podczas prowadzenia zajęć, w których pojawiają się przykłady z własnej praktyki.
• Dopuszczalne jest zatrudnienie na uczelni zarówno na podstawie umowy o pracę, jak i na podstawie umowy cywilnoprawnej – o ile nie koliduje to z obowiązkami wynikającymi z ustawy – Prawo o adwokaturze oraz z obowiązków wobec klientów.

W razie wątpliwości co do legalności łączenia tych ról – np. przy zatrudnieniu w uczelni publicznej na pełen etat – zalecana jest konsultacja z samorządem adwokackim. Niektóre okręgowe izby mogą wymagać zgłoszenia takiej aktywności.