Referendarz sądowy, choć nie pełni funkcji sędziego, wykonuje wiele istotnych czynności procesowych. Odciąża w ten sposób sędziów i przyspiesza rozpatrywanie spraw. Kto może zostać referendarzem? Jakie obowiązki ma osoba na tym stanowisku i ile zarabia?
Kto może zostać referendarzem sądowym?
Aby zostać referendarzem sądowym, trzeba spełnić określone wymagania formalne. Kandydat musi:
- mieć obywatelstwo polskie,
- korzystać z pełni praw cywilnych i obywatelskich,
- cechować się nieskazitelnym charakterem.
Konieczne jest także ukończenie studiów prawniczych w Polsce z tytułem magistra prawa lub uzyskanie uznawanego w Polsce dyplomu zagranicznego.
Dodatkowo kandydat musi przejść aplikację referendarską. Aby ją rozpocząć, trzeba najpierw zdać egzamin wstępny. Sprawdza on wiedzę z zakresu prawa cywilnego, postępowania cywilnego, prawa gospodarczego oraz innych dziedzin prawa istotnych w pracy sądu.
Aplikacja referendarska trwa około roku. W tym czasie aplikanci uczestniczą w zajęciach teoretycznych oraz odbywają praktyki zawodowe pod opieką doświadczonych referendarzy sądowych. Dzięki temu zdobywają praktyczną wiedzę i przygotowują się do pracy w zawodzie. Po zakończeniu aplikacji kandydaci przystępują do egzaminu końcowego. Jego celem jest ocena, czy są gotowi do pełnienia funkcji referendarza sądowego.
Nie zawsze trzeba kończyć aplikację referendarską, żeby zostać referendarzem sądowym. Osoby z odpowiednim doświadczeniem zawodowym w obszarze wymiaru sprawiedliwości mogą zostać powołane na to stanowisko bez konieczności przechodzenia całego cyklu aplikacyjnego.
Jakie doświadczenie może to umożliwić? Zatrudnienie jako asystent sędziego, urzędnik sądowy czy pracownik prokuratury może być uznane za wystarczające przygotowanie do roli referendarza. Radcowie prawni i adwokaci, którzy zdobyli praktykę zawodową w kancelariach, również mogą zostać zwolnieni z obowiązku odbycia aplikacji, jeśli ich doświadczenie odpowiada wymaganiom sądu. Osoby pracujące jako notariusze czy komornicy także mogą spełniać kryteria niezbędne do objęcia stanowiska referendarza bez dodatkowego szkolenia.
Ścieżka kariery zawodowej referendarza sądowego
Proces naboru odbywa się w formie konkursu organizowanego przez sąd. Oceniane są nie tylko kwalifikacje formalne, ale także wiedza praktyczna i predyspozycje do pełnienia obowiązków. Po pozytywnym przejściu konkursu i mianowaniu przez prezesa sądu kandydat rozpoczyna pracę jako referendarz.
Po 10 latach nienagannej pracy i pozytywnych ocen okresowych jest możliwy awans na stanowisko starszego referendarza sądowego. Wiąże się to z wyższym wynagrodzeniem i większym prestiżem. Referendarz może być również delegowany do pracy w innych sądach, a nawet w Ministerstwie Sprawiedliwości lub instytucjach europejskich, co otwiera dodatkowe ścieżki rozwoju zawodowego.
Rola referendarza sądowego w polskim systemie
Referendarz sądowy to urzędnik sądowy, który wykonuje część czynności zarezerwowanych dawniej wyłącznie dla sędziów. Jego głównym zadaniem jest usprawnienie pracy sędziów poprzez przejęcie zadań o charakterze pozaorzeczniczym.
W praktyce oznacza to m.in.:
- wydawanie nakazów zapłaty w postępowaniu upominawczym;
- stwierdzanie prawomocności orzeczenia;
- wydawanie postanowień o ustanowieniu lub odmowie ustanowienia adwokata bądź radcy prawnego;
- wydawanie niektórych zarządzeń;
- dokonywanie czynności w sprawach o wpis w księdze wieczystej.
Referendarz działa w ramach przypisanych mu kompetencji, a jego decyzje – choć wydawane niezależnie – nie mają rangi wyroków sądowych. Mogą być one jednak zaskarżane do sądu przez strony postępowania.
Dzięki pracy osoby na tym stanowisku wiele spraw jest rozstrzyganych szybciej, bez potrzeby angażowania sędziego. To pozwala sędziom skupić się na bardziej złożonych, wymagających kazusach.
Jakie cechy powinna mieć osoba na stanowisku referendarza sądowego?
Choć referendarz nie pełni funkcji sędziego, jego praca wymaga podobnych kompetencji. Najistotniejsze są:
- niezależność,
- rzetelność,
- odpowiedzialność.
Osoba pełniąca tę funkcję musi wykazywać się wysokim poziomem etyki zawodowej oraz umiejętnością bezstronnego podejmowania decyzji.
Referendarz powinien także opanować zdolność logicznego myślenia i precyzyjnej analizy akt sądowych. Niezbędna jest odporność na stres i umiejętność pracy pod presją czasu, ponieważ wiele czynności procesowych ma ściśle określone terminy.
Dodatkowo referendarz musi być komunikatywny i umieć jasno uzasadniać swoje decyzje – zarówno w dokumentach, jak i podczas kontaktu z uczestnikami postępowań.
Zarobki referendarza sądowego
Wynagrodzenie referendarza sądowego jest powiązane z wynagrodzeniem sędziów sądów rejonowych. Ustawa Prawo o ustroju sądów powszechnych stanowi, że pensja zasadnicza referendarza wynosi 75% wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu rejonowego w pierwszej stawce. Po siedmiu latach pracy zarabia on odpowiednio więcej – aż do poziomu 75% trzeciej stawki sędziowskiej. W praktyce, zgodnie z danymi podanymi przez portal Zawodowo.olx.pl, mediana zarobków na tym stanowisku wynosi 12 881 zł brutto (dane na dzień 05.06. 2025 r.).
Marzysz o wysokich zarobkach, które są możliwe w branży prawników? Wybierz ścieżkę swojej kariery i podążaj nią. Z naszymi materiałami edukacyjnymi łatwiej będzie Ci się dostać na wybraną aplikację. Skorzystaj np. z aplikacji testy prawnicze i przygotowuj się go egzaminu ze sprawdzoną bazą pytań!
Ścieżka rozwoju dla referendarza sądowego
Choć referendarz sądowy formalnie nie jest sędzią, jego kariera nie kończy się tylko na jednym stanowisku. Wiele osób decyduje się z czasem na zmianę ścieżki zawodowej i stara się o powołanie na urząd sędziego.
Referendarz może też rozwijać się w kierunku pracy naukowej, dydaktycznej (np. jako wykładowca akademicki), a także angażować się w tworzenie i opiniowanie projektów legislacyjnych. Istnieje również możliwość delegowania go do Biura Krajowej Rady Sądownictwa, Ministerstwa Sprawiedliwości lub struktur Unii Europejskiej. Praca referendarza może być zatem początkiem bardziej zaawansowanej kariery w wymiarze sprawiedliwości. Oczywiście może on też awansować na stanowisko starszego referendarza sądowego.
Referendarz sądowy to zawód, który z roku na rok odgrywa coraz ważniejszą rolę w usprawnianiu działania polskiego sądownictwa – gdzie wciąż występuje problem m.in. z przewlekłością trwania postępowań. Jego czynności mają realny wpływ na przebieg spraw i odciążają sędziów w codziennej pracy.
Przejrzysta ścieżka awansu, stabilne zatrudnienie, godne wynagrodzenie oraz rosnące znaczenie w strukturze sądu sprawiają, że zawód referendarza sądowego zyskuje na atrakcyjności. To odpowiedzialna funkcja dla osób rzetelnych, ambitnych i chcących mieć wpływ na realne funkcjonowanie wymiaru sprawiedliwości w Polsce. Jeśli jesteś jedną z nich, zadbaj o odpowiednie przygotowanie do zawodu, sięgając np. po nasze segregatory z aktami prawnymi, które ułatwią Ci naukę.