Jak zdać egzamin sędziowski za pierwszym razem? Poradnik

Egzamin sędziowski – kto może go zdawać i dlaczego to ważny etap?

Kto może zdawać egzamin sędziowski i jakie są wymagania formalne?

Egzamin sędziowski to jeden z najważniejszych momentów na drodze do zawodu sędziego. Nie każdy prawnik może do niego podejść – konieczne jest wcześniejsze ukończenie określonej ścieżki zawodowej w ramach Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (KSSiP), która pełni dziś kluczową rolę w systemie kształcenia kadr wymiaru sprawiedliwości w Polsce.

Dwie ścieżki dojścia do egzaminu sędziowskiego:

1. Absolwenci 36-miesięcznej aplikacji sędziowskiej
To podstawowa, pełna forma przygotowania. Kandydaci przechodzą intensywny cykl nauki, praktyk i szkoleń obejmujących wszystkie kluczowe dziedziny prawa, rozprawy sądowe, zadania praktyczne i prace analityczne. Ta droga nie tylko przygotowuje merytorycznie, ale także wyposaża przyszłych sędziów w kompetencje potrzebne do podejmowania decyzji w sądzie.

• Aplikacja sędziowska trwa 36 miesięcy
• Zakończona jest przystąpieniem do egzaminu sędziowskiego
• W 2025 r. do egzaminu przystąpiło 177 osób z XIII rocznika
• Zdawalność tej grupy wyniosła 77–78%, co czyni ją najskuteczniejszą ścieżką przygotowania

2. Absolwenci 18-miesięcznej aplikacji uzupełniającej
To ścieżka dla osób z doświadczeniem zawodowym w sądownictwie – m.in. referendarzy, asystentów sędziów i innych pracowników wymiaru sprawiedliwości. Aplikacja uzupełniająca to opcja weekendowa, skierowana do osób pracujących zawodowo, ale jej krótsza forma ma wpływ na skuteczność nauki do egzaminu.

• Trwa 18 miesięcy
• Wymaga minimum 2-letniego stażu na stanowisku referendarza, asystenta sędziego lub w podobnej roli
• Zajęcia odbywają się w weekendy, praktyki – 1 dzień w tygodniu
• Zdawalność: tylko 41–45%, czyli znacznie niższa niż w przypadku aplikacji podstawowej

To wyraźnie pokazuje, że czas trwania aplikacji oraz intensywność przygotowania do egzaminu sędziowskiego przekładają się bezpośrednio na wyniki.

Wymagania formalne po zdaniu egzaminu – kto może zostać sędzią?

Egzamin to tylko jeden z elementów. Aby ubiegać się o urząd sędziego sądu powszechnego, kandydat musi spełniać szereg warunków określonych w art. 61 § 1 ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych:

• Polskie obywatelstwo i pełnia praw publicznych i cywilnych
• Wiek: co najmniej 29 lat w dniu objęcia stanowiska
• Wykształcenie prawnicze – ukończenie studiów wyższych z tytułem magistra prawa (lub ich zagranicznego odpowiednika uznanego w Polsce)
• Niekaralność – brak prawomocnego skazania za przestępstwa umyślne
• Nieskazitelny charakter – pozytywna opinia środowiskowa
• Zdolność do pełnienia obowiązków sędziego ze względu na stan zdrowia
• Pozytywny wynik egzaminu sędziowskiego lub prokuratorskiego

Dopiero po spełnieniu wszystkich tych warunków można ubiegać się o nominację sędziowską – najpierw jako asesor sądowy, a następnie, po decyzji Krajowej Rady Sądownictwa, powołanie na urząd sędziego przez Prezydenta RP.

Czy egzamin sędziowski jest trudny? Fakty i mity

Nie ma co owijać w bawełnę – egzamin sędziowski to jedno z najtrudniejszych wyzwań w polskim systemie prawniczym. Nie chodzi tylko o objętość materiału, ale o konieczność praktycznego rozwiązywania zadań i kazusów, analizy orzeczeń, ocen dowodów i podejmowania decyzji, jakby kandydat już orzekał w sądzie.

Dane z egzaminu 2025 – najgorszy wynik od lat

• Do egzaminu przystąpiło 258 osób
• Nie zdało 81 osób – czyli aż 31,4%
• Zdawalność: tylko 68,6%, najniższy wynik od lat

Część pisemna okazała się barierą – oblało ją 47 kandydatów, w porównaniu do 15 osób w 2024 roku. Średnia punktacja w 2025 wyniosła 87/120.

Różnice w skuteczności ścieżek przygotowawczych:

• Aplikacja sędziowska (36 m-cy): 22% niezdanych
• Aplikacja uzupełniająca (18 m-cy): 60% niezdanych
• Aplikanci z poprzednich roczników: 47% niezdanych (30 z 51 osób)

To potwierdza, że dłuższe, systematyczne przygotowanie do egzaminu sędziowskiego w ramach aplikacji daje realną przewagę.

Fakty vs mity: co mówią dane, a co opinie?

Ile razy można zdawać egzamin sędziowski i jakie są konsekwencje niezdania?

Wbrew pozorom, nie każdy kandydat ma takie same możliwości podejścia do egzaminu i nie każdemu wolno zdawać go w nieskończoność. Wszystko zależy od tego, z jakiej ścieżki aplikacyjnej przystępuje do egzaminu i jakie ma za sobą doświadczenie zawodowe.

Aplikacja sędziowska (36 miesięcy): tylko dwa podejścia

Osoby kończące pełną, 36-miesięczną aplikację sędziowską w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury mogą przystąpić do egzaminu maksymalnie dwa razy:

• Pierwsze podejście – standardowo odbywa się zaraz po zakończeniu aplikacji.
• Drugie podejście – to jedyna poprawka, jeśli kandydat nie zaliczy egzaminu za pierwszym razem.

Po dwóch nieudanych próbach drzwi do zawodu sędziego – przynajmniej tą ścieżką – zostają bezpowrotnie zamknięte. Nie można przystępować do egzaminu po raz trzeci, a kandydat zostaje skreślony z listy aplikantów aplikacji sędziowskiej i traci status aplikanta.

Ale to nie wszystko.

Konsekwencje niezdania egzaminu – nie tylko zawodowe

Największy ciężar spoczywa na tych, którzy nie zaliczą egzaminu po dwóch podejściach. W takim przypadku aplikant musi:

• Zwrócić stypendium wypłacane przez KSSiP przez cały okres aplikacji (czyli przez 3 lata nauki i praktyk).
  Mowa tu o dziesiątkach tysięcy złotych. Zwrot jest wymagany niezależnie od tego, czy aplikant zdecyduje się kontynuować karierę w innym zawodzie prawniczym, np. jako radca prawny czy adwokat.
• Traci możliwość ubiegania się o urząd asesora sądowego, a tym samym nie może zostać sędzią tą drogą.

Ta sytuacja z 2025 roku dotknęła część aplikantów XIII rocznika – i dla wielu oznaczała konieczność całkowitego przemyślenia swojej przyszłości zawodowej w sądownictwie.

Aplikacja uzupełniająca: brak limitu podejść

Inaczej wygląda sytuacja osób, które ukończyły aplikację uzupełniającą – czyli 18-miesięczny kurs weekendowy dla osób z doświadczeniem zawodowym w sądach (referendarzy, asystentów sędziów).

Dla tej grupy nie ma limitu prób – mogą podchodzić do egzaminu sędziowskiego wielokrotnie, aż do skutku. Warunkiem jest spełnienie wymogów formalnych i posiadanie odpowiedniego stażu (minimum 2 lata pracy w wymiarze sprawiedliwości).

To rozwiązanie daje większą elastyczność, ale statystyki pokazują, że aplikanci tej ścieżki mają zdecydowanie trudniej – w 2025 roku aż 60% z nich nie zdało egzaminu, co stawia pod znakiem zapytania realną skuteczność tej formy przygotowania.

Co jak się nie zda egzaminu sędziowskiego – opcje i możliwe ścieżki

Niezdanie egzaminu to z pewnością rozczarowanie, ale nie przekreśla dalszej kariery w zawodzie prawniczym. Absolwenci aplikacji sędziowskiej mają do dyspozycji zarówno alternatywne ścieżki zawodowe, jak i możliwość powrotu do zawodu sędziego – choć nieco okrężną drogą.

1. Alternatywne zawody prawnicze – jak wykorzystać wiedzę z aplikacji

Zarówno absolwenci aplikacji sędziowskiej, jak i uzupełniającej mogą ubiegać się o przyjęcie do innych korporacyjnych aplikacji prawniczych:

• Adwokatura – aplikanci mogą przystąpić do aplikacji adwokackiej i zostać adwokatami. Dotychczasowe przygotowanie praktyczne (rozprawy, kazusy, zadania praktyczne) to realna przewaga.
• Radcostwo prawne – osoby po KSSiP mogą zdobyć uprawnienia radcy prawnego i wykonywać zawód w firmach, kancelariach, administracji czy jako jednoosobowi przedsiębiorcy.
• Notariat – ścieżka dla tych, którzy chcą skupić się na prawie cywilnym i procedurach formalnych. Wiedza zdobyta w trakcie aplikacji sędziowskiej jest tu bardzo przydatna.

W tych przypadkach nie obowiązuje zwrot stypendium, jeśli kandydat uzyska uprawnienia do wykonywania innego zawodu prawniczego.

2. Powrót do ścieżki sędziowskiej – przez pracę w sądzie

Niektórzy decydują się na strategiczny powrót do celu, jakim jest zostanie sędzią – przez inne formy zatrudnienia w sądownictwie:

• Referendarz sądowy – po minimum 4 latach pracy można znów przystąpić do egzaminu sędziowskiego. Co ważne – brak limitu prób.
• Asystent sędziego – tu minimalny staż wynosi 3 lata. Po jego zakończeniu możliwe jest ponowne podejście do egzaminu i dalsza droga do urzędu sędziego.

Obie te drogi dają szansę nie tylko na zdobycie doświadczenia, ale i ponowne otwarcie drzwi do asesury, a następnie – na nominację sędziowską przez Prezydenta RP na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa.

3. Reforma 2025 – planowane zmiany w podejściu do egzaminu

Ministerstwo Sprawiedliwości w 2025 roku rozważało wprowadzenie ważnych zmian w systemie egzaminacyjnym:

• Trzecie podejście do egzaminu – nowelizacja miałaby umożliwić aplikantom sędziowskim jedno dodatkowe podejście, łagodząc rygorystyczne dotąd zasady.
• Nowe zasady zwrotu stypendium – projekt przewiduje, że obowiązek zwrotu może zostać uzależniony od dalszego wykorzystania wiedzy w praktyce zawodowej (np. w adwokaturze czy radcostwie).

Jeśli te zmiany wejdą w życie, ścieżka dojścia do zawodu sędziego może się znacznie poszerzyć, a stres towarzyszący podejściu do egzaminu – nieco złagodnieje.

4. Wysoka jakość wiedzy – jak wykorzystać ją mimo niezdania

Warto też pamiętać, że nawet jeśli nie uda się zdać egzaminu za pierwszym razem, wiedza zdobyta w Krajowej Szkole Sądownictwa i Prokuratury to kapitał, który otwiera wiele drzwi:

• Praca w kancelariach, firmach i instytucjach publicznych
• Możliwość zatrudnienia w urzędach centralnych, np. w Ministerstwie Sprawiedliwości
• Dalszy rozwój naukowy – doktoraty, specjalizacje, publikacje
• Praca szkoleniowa i dydaktyczna dla przyszłych aplikantów

Jak wygląda egzamin sędziowski w praktyce?

Egzamin sędziowski składa się z dwóch części – pisemnej i ustnej – i obejmuje cały wachlarz zagadnień, z którymi sędzia musi się mierzyć w codziennej pracy. Od orzekania w sprawach karnych, przez rozstrzyganie sporów cywilnych, aż po stosowanie przepisów konstytucyjnych i prawa unijnego. W tej sekcji rozkładamy wszystko na czynniki pierwsze.

Struktura egzaminu sędziowskiego – część pisemna i ustna

Egzamin sędziowski składa się z dwóch niezależnych części:

• Część pisemna – oparta na realnych aktach spraw i wymagająca sporządzenia orzeczeń wraz z uzasadnieniem. Trwa dwa dni.
• Część ustna – polega na indywidualnej analizie kazusów z siedmiu obszarów prawa. Kandydaci odpowiadają przed komisją egzaminacyjną.

Warunki zaliczenia egzaminu:

• Trzeba zdobyć co najmniej 60% punktów z całości egzaminu (pisemnego i ustnego łącznie).
• W części ustnej obowiązuje próg 50% w każdej z dziedzin prawa.
• Kandydat, który uzyska mniej niż 30% punktów z któregokolwiek zadania pisemnego, nie zostaje dopuszczony do części ustnej – to tzw. próg eliminacyjny.

Terminy (2025):

• Pisemny: 4–5 lutego
• Ustny: 3 marca

Jak wygląda część pisemna egzaminu sędziowskiego i czego się spodziewać

Część pisemna to dwa pełne dni pracy z aktami spraw – wymagająca forma, która symuluje rzeczywistość pracy sędziego. Kandydaci muszą samodzielnie wydać orzeczenie i napisać jego uzasadnienie.

Dzień 1: sprawa karna

• Czas: 6 godzin
• Przykład z 2025 roku: sprawa dotyczyła naruszenia nietykalności cielesnej i znieważenia obcokrajowców (czyn chuligański), kradzieży telefonu oraz niezatrzymania się do kontroli drogowej.

Dzień 2: sprawa cywilna

• Czas: 6 godzin
• Przykład z 2025 roku: stwierdzenie nabycia własności nieruchomości przez zasiedzenie.

Egzamin odbywał się w Krakowie, w Hotelu Metropolo by Golden Tulip. Kandydaci mieli obowiązek stawić się na godzinę przed rozpoczęciem. Materiały egzaminacyjne zostały przygotowane na podstawie akt spraw, przez specjalnie powołany zespół:

• Przewodniczący – sędzia wskazany przez Ministra Sprawiedliwości
• Sekretarz – osoba delegowana przez Dyrektora KSSiP
• Specjaliści – sędziowie z poszczególnych dziedzin prawa oraz wykładowcy KSSiP

Ta część egzaminu wymaga nie tylko wiedzy teoretycznej, ale przede wszystkim umiejętności podejmowania decyzji i zastosowania prawa do konkretnego stanu faktycznego.

Zakres tematyczny egzaminu sędziowskiego – co trzeba umieć, by zdać go za pierwszym razem

Żeby zdać egzamin sędziowski, nie wystarczy znać kodeksy – trzeba rozumieć prawo w praktyce. Szczególnie część ustna stawia poprzeczkę wysoko. Kandydaci muszą wykazać się biegłością w siedmiu blokach tematycznych, obejmujących wszystkie kluczowe dziedziny prawa.

Zakres tematyczny (część ustna):

1. Prawo cywilne, rodzinne i opiekuńcze
   • M.in. zobowiązania, prawo rzeczowe, prawo spadkowe, stosunki rodzinne
2. Postępowanie cywilne z elementami administracyjnymi
   • Postępowania przed sądami, egzekucje, elementy procedury administracyjnej
3. Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych
   • Indywidualne i zbiorowe prawo pracy, emerytury, renty
4. Prawo gospodarcze
   • Spółki, rejestry, działalność gospodarcza, ochrona konsumenta
5. Prawo karne materialne, wykroczenia, karne skarbowe
   • Wymiar kary, kwalifikacje czynów, katalog przestępstw
6. Postępowanie karne, wykroczeniowe, wykonawcze, sprawy nieletnich
   • Procedura karna, środki przymusu, postępowanie przygotowawcze i wykonawcze
7. Zagadnienia konstytucyjne, ustrojowe, UE i prawa człowieka
   • Ustrój państwa, sądownictwa, rola Krajowej Rady Sądownictwa, systemy ochrony praw człowieka

Format egzaminu ustnego:

• Każdy kandydat otrzymuje zestaw trzech kazusów z każdej dziedziny
• Odpowiada indywidualnie przed komisją, w kolejności alfabetycznej
• Liczy się nie tylko treść merytoryczna, ale też tok rozumowania i umiejętność argumentowania decyzji

Zakres egzaminu jasno pokazuje, że przygotowanie do egzaminu sędziowskiego musi być kompleksowe i długofalowe. Sama nauka teorii nie wystarczy – niezbędne są też praktyczne umiejętności analizy i rozwiązywania kazusów.

Harmonogram egzaminów sędziowskich – kiedy i jak się zapisać

Terminy egzaminów są z góry ustalane i ogłaszane przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury. Na 2026 rok przewidziano:

Jak wygląda proces zapisu?

Nie trzeba samodzielnie składać wniosku – aplikanci zapisywani są automatycznie:

• Do egzaminu przystępuje się maksymalnie miesiąc po ukończeniu aplikacji
• Warunkiem dopuszczenia jest zaliczenie wszystkich sprawdzianów i praktyk przewidzianych w toku aplikacji

Ostateczną decyzję o dopuszczeniu podejmuje Dyrektor KSSiP, na podstawie ocen z zajęć i opinii z praktyk.

Dane z ostatnich lat:

W 2025 roku skład zdających przedstawiał się następująco:

• 177 osób – aplikanci XIII rocznika aplikacji sędziowskiej (pełnej)
• 51 osób – aplikanci IV rocznika aplikacji uzupełniającej
• 30 osób – kandydaci z poprzednich roczników, podchodzący ponownie

Jak skutecznie przygotować się do egzaminu sędziowskiego?

Zdać egzamin sędziowski to jedno z najtrudniejszych, ale i najbardziej prestiżowych wyzwań w zawodzie prawniczym. Dla wielu aplikantów KSSiP to nie tylko formalność – to wieloletnie przygotowanie do objęcia jednego z najodpowiedzialniejszych stanowisk w państwie: sędziego sądu powszechnego. I choć sama aplikacja sędziowska trwa 36 miesięcy, intensywna nauka do egzaminu zaczyna się znacznie wcześniej – a dobrze przemyślany plan może zadecydować o tym, czy zdasz za pierwszym razem, czy podejdziesz do egzaminu kolejny raz.

Ile czasu potrzeba na przygotowanie do egzaminu sędziowskiego – planowanie z wyprzedzeniem

Dla aplikantów aplikacji sędziowskiej (36-miesięcznej)

W przypadku klasycznej aplikacji prowadzonej przez Krajową Szkołę Sądownictwa i Prokuratury, przygotowanie do egzaminu sędziowskiego jest rozłożone na cały 3-letni cykl:

• Łączny okres nauki: 36 miesięcy
• 33 cykle szkoleniowe: zajęcia w KSSiP, praktyki, sprawdziany
• 340 godzin dydaktycznych zajęć (nie licząc testów i pracy własnej)
• 26 tygodniowych zjazdów w Krakowie – każdy po 5 dni
• Praktyki codzienne: w sądach, prokuraturach i innych instytucjach wymiaru sprawiedliwości – do 8 godzin dziennie

W ostatnim etapie aplikanci otrzymują 4 tygodnie urlopu szkoleniowego, które przeznaczają na intensywne powtórki – to kluczowy moment, by usystematyzować całą wiedzę przed podejściem do części pisemnej i ustnej egzaminu sędziowskiego.

Jak mówi jeden z aplikantów XIII rocznika:

„Do tego egzaminu przygotowujemy się tak naprawdę przez całe 3 lata. Sprawdziany nie są tylko kontrolą – to element realnej nauki, która później procentuje przy egzaminie końcowym.”

Dla aplikantów aplikacji uzupełniającej (18-miesięcznej)

Szybsza ścieżka, ale o wiele bardziej intensywna. Dla osób z doświadczeniem zawodowym (np. asystent sędziego, radca prawny, prokurator), aplikacja trwa tylko 18 miesięcy, jednak:

• Zajęcia odbywają się w weekendy (sobota–niedziela)
• Praktyki zawodowe raz w tygodniu
• Nauka do egzaminu sędziowskiego zajmuje w ostatnich miesiącach nawet 8–10 godzin dziennie

W tej formie nie ma miejsca na zaległości – każdy tydzień się liczy, dlatego harmonogram nauki musi być dopracowany co do dnia.

Dla osób uczących się indywidualnie (ostatnie miesiące przygotowań)

Choć aplikacja dostarcza wielu narzędzi, ostatnie tygodnie przed egzaminem to czas na indywidualne przygotowanie. Eksperci wskazują kilka realnych modeli:

Planowanie nauki według dziedzin prawa

Eksperci polecają podzielić czas nauki na 6 równych bloków:

• 1/6 czasu – prawo karne
• 1/6 czasu – prawo cywilne
• 1/6 czasu – prawo administracyjne
• 1/6 czasu – prawo gospodarcze
• 1/6 czasu – etyka i organizacja wymiaru sprawiedliwości
• 1/6 czasu – powtórki, relaks, symulacje egzaminów

To prosty sposób na to, by nie zaniedbać żadnej dziedziny i mieć czas zarówno na naukę, jak i regenerację.

Jak rozplanować naukę do egzaminu sędziowskiego – tygodniowy i miesięczny plan nauki

Model miesięczny – 4-miesięczny plan intensywny

Każdy tydzień kończy się dniem odpoczynku lub powtórek, a każdy miesiąc zestawem kazusów i testów – to najbardziej efektywny sposób utrwalenia wiedzy.

Model tygodniowy – plan szczegółowy

Model dzienny – dla uczących się 8–10h dziennie

Zasady skutecznego planowania nauki do egzaminu sędziowskiego

1. Zasada 6+1
   Ucz się 6 dni w tygodniu, 1 dzień przeznacz na odpoczynek lub nadrobienie zaległości.
2. Priorytetyzuj
   Skup się na ustawach podstawowych: KC, KPC, KK, KPA, KSH, KP, KRO. To rdzeń każdego egzaminu.
3. Dopasuj plan do siebie
   Plan to nie wyrok. Masz gorszy dzień? Skróć naukę. Masz lepszy tydzień? Dodaj kazusy.
4. Monitoruj postępy
   Sprawdziany co tydzień, checklisty przerobionych tematów, testy próbne co dwa tygodnie.
5. Dbaj o energię
   Najtrudniejsze tematy rano, powtórki wieczorem. Regularne przerwy co 90 minut.

Skuteczne metody nauki do egzaminu sędziowskiego – co daje największy efekt w nauce

Na podstawie doświadczeń aplikantów KSSiP, asesorów sądowych i wykładowców krajowej szkoły sądownictwa i prokuratury, największy efekt w nauce dają trzy konkretne działania:

1. Nauka przez praktykę – nie da się „wkuć” zawodu sędziego

Zawód sędziego to przede wszystkim podejmowanie decyzji w konkretnych sprawach, a nie recytowanie przepisów. Dlatego najlepsze rezultaty daje nauka aktywna:

• Pisanie projektów orzeczeń pod okiem patrona praktyk
• Rozwiązywanie rzeczywistych problemów prawnych w sądach podczas praktyk aplikacyjnych (często ponad 80% czasu aplikacji)
• Praca na aktach spraw, konsultacje z sędziami i prokuratorami

Jak podkreśla doświadczony aplikant:

„Najlepsza metoda nauki to praktyka. Im więcej sam napiszesz i przeczytasz, tym lepiej. Tu nie ma drogi na skróty.”

2. Systematyczne testowanie – automatyzacja myślenia prawniczego

Aplikacja TESTY PRAWNICZE 2025 zawiera ponad 15 656 pytań, z czego aż 98% ma potwierdzoną powtarzalność z pytaniami z egzaminów wstępnych i końcowych. Dzięki niej możesz:

• Symulować egzamin sędziowski (150 pytań w 2,5h – jak w realu)
• Uczyć się na błędach – system „Pytaj do skutku” wraca do pytania, aż odpowiesz dobrze
• Śledzić postępy – wykresy, tabele, statystyki

To nie tylko „sucha pamięciówka” – regularne testy tworzą automatyzmy decyzyjne, które są kluczowe przy rozwiązywaniu kazusów i w części ustnej.

3. Aktualne akty prawne – bez nich ani rusz

Nieaktualny przepis to prosta droga do błędnej odpowiedzi na egzaminie. Dlatego fundamentem nauki są:

• Aplikacja AKTY PRAWNE 2025 – zawiera ujednolicone akty prawne zgodne z wykazem Ministerstwa Sprawiedliwości
• Segregator AKTY PRAWNE 2025 – wersja papierowa dla miłośników zakreślaczy, z możliwością wniesienia na egzamin ustny

Dlaczego to tak ważne?

• Wszystkie zmiany legislacyjne są automatycznie aktualizowane
• Można zaznaczać i segregować przepisy wg ważności
• Wersje mobilne i komputerowe dają dostęp z każdego miejsca

Jak efektywnie uczyć się kazusów i analizować stany faktyczne

Egzamin sędziowski nie sprawdza, czy znasz definicję zasiedzenia albo ile wynosi termin apelacji – to już zakłada. Sprawdza natomiast, czy potrafisz rozwiązywać konkretne problemy prawne, które występują w realnych sprawach. A to oznacza jedno: musisz opanować sztukę rozwiązywania kazusów. Bez niej nie zdasz egzaminu – ani pisemnego, ani ustnego.

Krok 1: Ustal stan faktyczny – bez tego nie ruszysz dalej

To punkt wyjścia. Popełniasz błąd już na starcie, jeśli zaczynasz od szukania przepisu zamiast zrozumienia faktów. Co musisz zrobić?

• Przeczytaj kazus powoli. Nie szukaj jeszcze rozwiązania.
• Wypisz wszystkie fakty na osobnej kartce lub w tabeli. Oznacz te, które są istotne prawnie (np. data nabycia rzeczy) i te, które są neutralne (np. imię bohatera, jeśli nie ma znaczenia).
• Zastanów się, czego w kazusie brakuje – czasem specjalnie pomija się istotny fakt, który kandydat musi zauważyć.

Ten etap to nie formalność – to analiza, którą wykonuje sędzia w każdej rozprawie. Jeśli pominiesz kluczowy fakt, cała Twoja analiza poleci jak domek z kart.

Krok 2: Zidentyfikuj problemy prawne – myśl jak egzaminator

W dobrym kazusie zawsze kryje się kilka warstw problemów. Po ustaleniu faktów:

• Sformułuj pytania, na które musisz odpowiedzieć. Np.: Czy doszło do zawarcia umowy? Czy umowa może być unieważniona? Czy roszczenie uległo przedawnieniu?
• Oceń, które przepisy będą kluczowe – czy to z KC, KK, KPC, czy z prawa administracyjnego.
• Wypisz sobie zakres żądania: kto, czego i od kogo żąda. Bez tego nie ustalisz prawidłowo struktury odpowiedzi.

Pro tip: spójrz na problem oczami egzaminatora. Jakie pytania byś zadał, gdybyś sam układał ten kazus? To pomoże ci wyłowić mniej oczywiste zagadnienia.

Krok 3: Znajdź i przeanalizuj przepisy – ale mądrze

Tutaj kandydaci popełniają najwięcej błędów. Przykład? Zatrzymanie się na jednym przepisie, bez sprawdzenia, czy jego zastosowanie nie zostało zmodyfikowane inną ustawą lub orzeczeniem.

Co robić?

• Przeglądaj akty prawne systemowo – sprawdzaj także przepisy współistniejące i szczególne.
• Nie zapominaj o orzecznictwie – np. jeśli przepis budzi wątpliwości interpretacyjne.
• Korzystaj z wiarygodnych źródeł – aplikacja AKTY PRAWNE 2025, komentarze, LEX. Nie ucz się z notatek kolegi z innej aplikacji – prawo zmienia się dynamicznie.

Krok 4: Wykonaj subsumcję – tu waży się Twój wynik

Subsumcja to serce kazusu – pokazujesz, dlaczego dany przepis pasuje do tej sprawy i prowadzi do konkretnego rozstrzygnięcia.

Metodycznie:

• Najpierw wskaż hipotezę normy prawnej – czyli dla jakiego stanu faktycznego przewidziana jest norma.
• Następnie zestaw ją z tym, co ustaliłeś w kazusie – punkt po punkcie.
• Wreszcie, uzasadnij wybór przepisu – nie zakładaj, że egzaminator „się domyśli”.

Przykład:

„Art. 415 KC znajduje zastosowanie, ponieważ zachowanie pozwanego (rozbicie szyby w aucie) spełnia przesłanki czynu niedozwolonego, tj. bezprawności, winy oraz szkody w majątku powoda. Związek przyczynowy jest oczywisty.”

Krok 5: Korzystaj z metody dedukcyjnej i analitycznej

Obie są niezbędne:

• Dedukcyjna – od ogólnego przepisu do konkretnego przypadku.
• Analityczna – rozbij problem na mniejsze części i analizuj je osobno.

Nie próbuj rozwiązywać wszystkiego na raz. Najpierw rozpracuj odpowiedzialność, potem zakres roszczenia, potem procedurę. Na koniec dopiero przejdź do uzasadnienia.

Krok 6: Trzymaj się struktury odpowiedzi

Twoje rozwiązanie powinno być uporządkowane. Najlepszy układ:

1. Opis sytuacji i stanu faktycznego
2. Zidentyfikowanie problemu prawnego
3. Wskazanie właściwych przepisów
4. Subsumcja – odniesienie do konkretnego stanu faktycznego
5. Konkluzja – projekt rozstrzygnięcia (wyrok, decyzja, opinia)

Jeśli egzamin wymaga napisania projektu orzeczenia – pamiętaj o formie: wstęp, sentencja, uzasadnienie z podziałem na stan faktyczny i podstawę prawną.

Czy warto robić fiszki do egzaminu sędziowskiego – zalety nauki aktywnej

Na pierwszy rzut oka może się wydawać, że fiszki to metoda z podstawówki. Ale nie daj się zwieść pozorom – dobrze przygotowane fiszki to broń, która naprawdę działa. Zwłaszcza przy nauce do egzaminu sędziowskiego, gdzie ogrom materiału może przytłoczyć.

1. Aktywne przypominanie (ang. active recall) – klucz do trwałej wiedzy

To nie bierne czytanie ustawy. To pamięciowe odtwarzanie informacji z głowy, a nie z kartki. Dzięki temu:

• Tworzysz połączenia neuronowe, które są trwalsze
• Lepiej rozpoznajesz, co już umiesz, a co jeszcze kuleje
• Trenujesz „wyciąganie” wiedzy – dokładnie to, co zrobisz na egzaminie

2. Kiedy i gdzie tylko chcesz – fiszki dają mobilność

Fiszki możesz mieć zawsze przy sobie:

• W autobusie, kolejce, na siłowni, w poczekalni – każda chwila może być wykorzystana
• Możesz uczyć się 5 minut dziennie między innymi blokami nauki – i to naprawdę działa

Aplikacje typu Anki czy Quizlet pozwalają synchronizować fiszki między komputerem a telefonem. To ogromna wygoda.

3. Idealne do konkretnych typów materiału

Fiszki świetnie sprawdzają się do:

• Definicji – np. „intercyza”, „zadośćuczynienie”, „czyn chuligański”
• Terminów procesowych – „7 dni na zażalenie”, „14 dni na apelację”
• Przesłanek prawnych – „warunki przedawnienia”, „kiedy można unieważnić testament”
• Orzecznictwa – przypomnienie sentencji i podstawy prawnej
• Zasad etyki zawodowej – np. kiedy sędzia musi wyłączyć się z orzekania

4. Jak tworzyć skuteczne fiszki?

Jeśli tworzysz je ręcznie – używaj metody 5 przegródek (system Leitnera):

• Przegródka 1: nowe pojęcia – codziennie
• Przegródka 2: co 2 dni
• Przegródka 3: co 3 dni
• Przegródka 4: co tydzień
• Przegródka 5: opanowane – rzadkie powtórki

Jeśli wolisz cyfrowo – Anki, Memrise i Quizlet mają algorytmy SRS (spaced repetition system). One same zaplanują powtórki tak, żeby maksymalnie wykorzystać krzywą zapominania.

5. Ale uwaga: fiszki nie zastąpią całościowego myślenia prawniczego

Fiszki mają też ograniczenia:

• Nie nauczą Cię rozwiązywania kazusów
• Nie pomogą w subsumcji
• Nie pokazują relacji między przepisami (prawo to system!)

Dlatego traktuj fiszki jako dodatek, a nie fundament nauki. Idealnie sprawdzają się wieczorem przed snem, na powtórki lub w dni „lżejsze” naukowo.

6. Przykład dobrze przygotowanej fiszki

• Przód: „Kiedy możliwe jest uchylenie prawomocnego wyroku?”
• Tył:
  • art. 540 § 1 KPK
  • Przesłanki: nowe fakty/dowody, fałszerstwo, naruszenie prawa
  • Przykład: nowe DNA uniewinnia skazanego

Z takiej fiszki nie tylko się uczysz – ty ćwiczysz myślenie prawnicze.

Co trzeba umieć na egzamin sędziowski – priorytety i minimum merytoryczne

Egzamin sędziowski to nie test na prawniczą pamięć – to egzamin praktyczny, który sprawdza, czy potrafisz orzekać zgodnie z prawem i zdrowym rozsądkiem. Chcesz zostać sędzią? Musisz myśleć jak sędzia. A to oznacza jedno: opanowanie prawa w jego praktycznym wymiarze – z uwzględnieniem całej jego złożoności, a nie tylko suchego brzmienia przepisów.

Minimum, które musisz spełnić, by zdać

Nie wystarczy, że się nauczysz – musisz też zrealizować progi punktowe, które od 2025 r. wyglądają następująco:

• Minimum 60% punktów łącznie z części pisemnej i ustnej.
• Co najmniej 50% punktów z każdej z siedmiu dziedzin prawa w części ustnej.
• Uwaga: jeśli uzyskasz mniej niż 30% punktów za jedno zadanie praktyczne w części pisemnej, nie przechodzisz dalej – to twardy próg eliminacyjny.

Dla porównania: średnia wyników w 2025 roku pokazała, że kandydaci osiągali:

• ok. 41,3/60 pkt z prawa karnego (czyli 68,8%)
• ok. 46/60 pkt z prawa cywilnego (76,7%)
• ponad 87/120 pkt łącznie (72,5%)

A więc, jeśli chcesz nie tylko zaliczyć, ale zdobyć wysoką pozycję na liście klasyfikacyjnej KSSiP, musisz celować znacznie powyżej minimów.

Zakres materiału – 7 dziedzin, które musisz mieć w małym palcu

Oto merytoryczne filary egzaminu sędziowskiego – każdy z nich ma swoje priorytety, schematy i ryzyka.

1. Prawo cywilne, rodzinne i opiekuńcze

• Najważniejsze: kodeks cywilny (cz. ogólna, rzeczowa, zobowiązania, spadki)
• Instytucje: własność, posiadanie, odpowiedzialność kontraktowa i deliktowa
• Rodzinne: rozwody, władza rodzicielska, alimenty
• Klucz: umiejętność stosowania przepisów do konkretnych spraw, a nie definicje z komentarzy

2. Postępowanie cywilne

• Najważniejsze: pozew, odpowiedź, dowody, orzekanie
• Praktyka: sporządzanie wyroków i uzasadnień, zgodnie z przepisami i logiką procesową
• To dziedzina, która weryfikuje, czy potrafisz prowadzić proces „od A do Z”

3. Prawo karne materialne i procesowe

• Materiał (KK, KW, KKS): odpowiedzialność karna, czyny zabronione, kary
• Proces (KPK, KPW): postępowanie przygotowawcze, sądowe, środki zapobiegawcze
• Aż 76% programu KSSiP z tej dziedziny to proces – musisz umieć myśleć jak prokurator i jak sędzia

4. Prawo pracy i ubezpieczeń społecznych

• Stosunek pracy, wynagrodzenie, obowiązki pracodawcy i pracownika
• Zakres ograniczony, ale konkretne pytania – tu łatwo stracić punkty przez zlekceważenie tej części

5. Prawo gospodarcze

• Główne akty: Kodeks spółek handlowych, ustawa o działalności gospodarczej
• Najczęściej pytania dotyczą spółek kapitałowych i egzekucji administracyjnej

6. Prawo administracyjne i postępowanie administracyjne

• Trzon: Kodeks postępowania administracyjnego
• Typowe zagadnienia: skarga, decyzja, odwołanie, milczenie administracji

7. Prawo konstytucyjne i prawo UE

• Znajomość Konstytucji RP to warunek bezwzględny
• Musisz znać też podstawy systemu UE i orzecznictwa TSUE

Kodeksy jako podstawa nauki – bez nich nie ruszysz

Jeśli chcesz zdać egzamin sędziowski w 2025 r., musisz oprzeć przygotowanie na kodeksach. Analizy z ostatnich 10 lat pokazują jasno:

Około 80% zagadnień egzaminacyjnych pochodzi bezpośrednio z kodeksów i Konstytucji.

Hierarchia ważności aktów prawnych w nauce:

1. Konstytucja RP – fundament dla każdej dziedziny
2. Kodeks cywilny
3. Kodeks postępowania cywilnego
4. Kodeks karny
5. Kodeks postępowania karnego
6. Pozostałe kodeksy i ustawy – w zależności od działu

Praktyczne umiejętności – to, co naprawdę sprawdzają

Część pisemna:

• Sporządzanie orzeczeń sądowych:
  • Poprawna struktura (sentencja, uzasadnienie, podpis)
  • Uzasadnienie: logiczne, konkretne, osadzone w przepisach
  • Umiejętność pisania projektów musisz opanować wcześniej – dziesiątki w trakcie aplikacji
• Analiza stanu faktycznego i subsumcja:
  • Nie wystarczy znać przepis – musisz wykazać, dlaczego pasuje do konkretnego kazusu
  • Trafna identyfikacja problemów i logiczny tok myślenia

Część ustna:

• Rozwiązywanie kazusów praktycznych w 15 minut:
  • Zestaw zawiera 3 kazusy z danej dziedziny
  • Masz dostęp do kodeksów i LEX-a – umiejętność szybkiego wyszukiwania jest kluczowa

Co najczęściej decyduje o zdaniu – komentarz komisji egzaminacyjnej

„Egzamin sprawdza praktyczne zrozumienie instytucji podstawowych. Większość zadań nie wymagała skomplikowanych wywodów prawnych ani sięgania do literatury.”

W praktyce oznacza to jedno:

• Musisz znać i rozumieć podstawy – nie szukaj fajerwerków
• Komentarze i doktryna mają drugorzędne znaczenie – chyba że wspierają tok Twojej argumentacji
• Twój wywód musi być logiczny, czytelny i zgodny z przepisami

Jak uzyskać wysoki wynik na egzaminie sędziowskim – rady aplikantów i ekspertów

W tej sekcji zebraliśmy sprawdzone strategie, które stosują aplikanci osiągający najlepsze wyniki w egzaminach końcowych KSSiP – zarówno na części pisemnej, jak i ustnej.

1. Nauka przez praktykę – najważniejsza zasada

Wielu aplikantów zgadza się co do jednego: najlepsza metoda nauki to praktyka. Im więcej napiszesz, przeanalizujesz i samodzielnie rozwiążesz, tym lepiej zrozumiesz realia pracy sędziego i strukturę egzaminu.

Co konkretnie robić?

• Regularne pisanie projektów orzeczeń – pod nadzorem patrona lub samodzielnie, z późniejszym omówieniem. Najlepiej minimum jeden projekt tygodniowo.
• Analiza gotowych wyroków – zwłaszcza tych, które pisał Twój patron lub inni doświadczeni sędziowie. Zwróć uwagę na strukturę uzasadnienia, dobór przepisów i styl.
• Praca z komentarzami – nie dla samej teorii, ale po to, by lepiej zrozumieć rozbieżności i argumentację przy sporach interpretacyjnych.
• Konsultacje z patronem – zadawaj pytania, omawiaj swoje wątpliwości. To jedna z niewielu okazji do uzyskania realnego feedbacku od praktyka.

2. Strategiczne przygotowanie do egzaminu ustnego – twórz własne zestawy

Ustny egzamin sędziowski to przede wszystkim sprawdzian refleksu, struktury myślenia i umiejętności analizy kazusu pod presją czasu. Najlepsi aplikanci nie uczą się przypadkowo – tworzą własne zestawy pytań i opracowują je regularnie.

Jak to działa w praktyce?

• Po każdym kazusie wypisz sobie pytania, jakie mógłby zadać egzaminator.
• Na podstawie orzeczeń i spraw z praktyk twórz własne hipotetyczne kazusy.
• Do każdej z 7 dziedzin przygotuj 3-5 kluczowych zagadnień, które mogą być pytane.
• Ćwicz odpowiedzi ustne z inną osobą lub nagrywaj się – z zegarkiem w ręku, 15 minut na przygotowanie, 5 minut na wypowiedź.

3. Zarządzanie czasem – klucz na sali egzaminacyjnej

Presja czasu to jeden z najczęstszych problemów zdających. Dlatego aplikanci zaliczający egzamin z wysokim wynikiem ćwiczą nie tylko wiedzę, ale też zarządzanie czasem. Oto strategia polecana przez wielu:

• 5 minut – szybka analiza trzech kazusów. Zaznacz, który wydaje się najłatwiejszy.
• 8 minut – skoncentruj się na jednym kazusie i przygotuj pełną, konkretną odpowiedź.
• 2 minuty – sprawdzenie przepisów w LEX-ie lub kodeksie, ewentualna korekta.

To podejście pozwala opanować stres i uniknąć chaosu. Egzaminatorzy są w stanie dostrzec, czy Twoja wypowiedź była przemyślana, czy improwizowana.

4. Pisemna część egzaminu – jakość, nie ilość

Komisje egzaminacyjne nie szukają „mądrych słów” ani cytatów z komentarzy. Szukają prawidłowej diagnozy problemu, trafnej podstawy prawnej i przejrzystej argumentacji.

Czego oczekują egzaminatorzy?

• Właściwej subsumcji – musisz jasno wskazać, dlaczego konkretny przepis ma zastosowanie do danego stanu faktycznego.
• Poprawnej podstawy prawnej – nie chodzi tylko o numer artykułu, ale o jego konkretne, logiczne zastosowanie.
• Przejrzystości i stylu – używaj języka prawniczego, ale unikaj zbędnego formalizmu. Jasność przekazu i struktura (wstęp – analiza – konkluzja) to podstawa.

Pro tip: wyróżniająca się praca z ciekawą argumentacją może dać 1–2 dodatkowe punkty, które nierzadko decydują o miejscu w rankingu.

5. Struktura odpowiedzi – uporządkowanie to podstawa

Chaos = strata punktów. Nawet jeśli masz rację.

Co robić?

• Zaczynaj od dokładnej analizy stanu faktycznego – przeczytaj kazus kilka razy, podkreśl istotne informacje.
• Wypisz wszystkie problemy prawne, które pojawiają się w sprawie.
• Na brudnopisie rozrysuj strukturę odpowiedzi – najlepiej w formie punktów lub schematu.
• Prowadź tok wywodu zgodnie z chronologią zdarzeń lub logiczną strukturą problemu.

To podejście pozwala nie tylko lepiej pisać, ale też szybciej i spokojniej analizować złożone sprawy.

6. Mentalność zwycięzcy – filozofia permanentnego uczenia się

Wielu najlepszych aplikantów przyznaje: nie czuli się „gotowi” nawet w przeddzień egzaminu. I dobrze – bo właśnie ten niedosyt motywuje do ciągłego doskonalenia.

Jak to wdrożyć?

• Po każdej rozprawie analizuj, co mogłeś zrobić lepiej.
• Nawet dobrze ocenione prace traktuj jako materiał do poprawy – czy mogłeś napisać coś prościej? trafniej? szybciej?
• Szukaj orzeczeń podobnych do spraw, które analizujesz – poznawaj różne linie orzecznicze i ucz się je porównywać.

7. Zarządzanie stresem i niepewnością

Nie ma aplikanta, który zna odpowiedź na każde pytanie. I nie o to chodzi.

Zamiast panikować:

• Zaakceptuj, że niektórych rzeczy po prostu nie da się przewidzieć.
• Nie trać zimnej krwi – jeśli czegoś nie wiesz, sprawdź w LEX-ie, jeśli nie jesteś pewien – podaj alternatywną interpretację z uzasadnieniem.
• Pamiętaj – egzaminatorzy sprawdzają też sposób myślenia, nie tylko trafność odpowiedzi.

8. Różne ścieżki = różne strategie

W zależności od tego, czy jesteś aplikantem sędziowskim czy uzupełniającym, Twój plan działania będzie inny.

Dla aplikantów 36-miesięcznych:

• Masz czas – skorzystaj z niego maksymalnie.
• Przejdź przez wszystkie wydziały, ucz się w praktyce, korzystaj z rozmów z sędziami.
• Korzystaj z czasu na pisanie projektów – tu budujesz fundament.

Dla aplikantów 18-miesięcznych:

• Krótszy czas = większe ciśnienie na praktykę.
• Wykorzystuj swoje wcześniejsze doświadczenie (np. jako asystent sędziego).
• Skup się na najczęstszych kazusach, praktycznych instytucjach, argumentacji.

9. Nowoczesne narzędzia – nie ucz się jak w 1990

Najlepsi aplikanci łączą stare z nowym. Tradycyjne kodeksy? Tak. Ale wspomagane technologią.

Narzędzia, które warto znać:

• TESTY PRAWNICZE 2025 – do szybkiego sprawdzania wiedzy na bieżąco.
• AKTY PRAWNE 2025 – zawsze aktualna wersja przepisów.
• Elektroniczne bazy orzeczeń – szybki dostęp do SN, NSA, TSUE, ETPCz.
• Anki / Quizlet – fiszki do powtórki definicji, terminów, przesłanek.

10. Pewność siebie? Zbuduj ją na faktach, nie na złudzeniach

„Większość aplikantów zdała egzamin wspaniale – są wielką nadzieją dla wymiaru sprawiedliwości.”
– Przewodniczący komisji egzaminacyjnej

To nie jest czysty PR. To realna ocena poziomu wiedzy, jaką prezentują najlepsi kandydaci. Jeśli:

• Masz praktykę,
• Prowadzisz regularne powtórki,
• Rozwiązałeś dziesiątki kazusów i napisałeś tyle samo orzeczeń,

masz pełne podstawy, by podejść do egzaminu spokojnie i z wiarą w sukces.

Jakie błędy popełniają kandydaci podczas nauki i jak ich unikać?

Sprawdź, jakie błędy najczęściej popełniają kandydaci podczas nauki do egzaminu sędziowskiego i jak ich skutecznie unikać.

Błędy strategiczne

1. Przecenianie teorii, niedocenianie praktyki

To najpowszechniejszy błąd kandydatów, którzy chcą zostać sędzią. Wielu aplikantów spędza godziny nad komentarzami i podręcznikami, zaniedbując ćwiczenie praktyczne.

Skutki:

• Znajomość pojęć, ale brak umiejętności ich zastosowania na kazusie.
• Trudności ze strukturą orzeczenia, uzasadnieniem, subsumpcją.

Jak tego uniknąć?

• Ustal proporcje: 80% praktyki, 20% teorii.
• Każdego tygodnia pisz co najmniej jeden projekt orzeczenia.
• Regularnie analizuj wyroki patrona i sprawy sądowe z praktyk.
• Rozmawiaj z doświadczonymi sędziami – to nieocenione źródło wiedzy.

2. Nauka z przestarzałych materiałów

Prawo zmienia się nieustannie. Egzamin sędziowski w 2025 roku opiera się na aktualnym stanie prawnym, więc każda pomyłka w tym zakresie może kosztować punkty – albo nawet dopuszczenie do części ustnej.

Jak się zabezpieczyć?

• Używaj wyłącznie ujednoliconych tekstów aktów prawnych.
• Sprawdzaj wersje ustaw z wykazem opublikowanym przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
• Korzystaj z narzędzi elektronicznych (LEX, Legalis), które aktualizują przepisy na bieżąco.
• Aktualizuj fiszki i notatki co miesiąc.

Błędy przy pracy z kazusami

3. Błędne ustalenie stanu faktycznego

To podstawowy problem w części pisemnej i ustnej. Kandydaci często zaczynają pisać odpowiedź, nie rozumiejąc w pełni sytuacji opisanej w kazusie.

Typowe skutki:

• Nieprawidłowa kwalifikacja prawna.
• Błędne powiązanie faktów z przepisami.

Jak uniknąć błędów?

• Przeczytaj kazus minimum 2–3 razy.
• Podkreśl wszystkie istotne informacje chronologicznie.
• Zidentyfikuj fakty prawnie relewantne, a odrzuć tło obojętne prawnie.
• Nie zaczynaj rozwiązywać, jeśli coś w stanie faktycznym pozostaje niejasne.

4. Nieprawidłowa subsumcja

Zła analiza prawna przy prawidłowo rozpoznanym stanie faktycznym? Niestety – to kolejna plaga.

Dlaczego się zdarza?

• Skupienie tylko na „oczywistym” przepisie bez sprawdzenia innych regulacji.
• Brak spojrzenia systemowego – kandydat nie łączy przepisów z różnych ustaw.

Rozwiązanie:

• Zawsze sprawdź przepisy powiązane systemowo.
• Uzasadnij wybór – nie tylko powołaj przepis, ale wykaż jego zastosowanie.
• Pokaż tok rozumowania prowadzący do wniosku – komisje to doceniają.

Błędy organizacyjne i czasowe

5. Nieumiejętne zarządzanie czasem

To, że znasz materiał, nie znaczy, że zdążysz go przekazać. Szczególnie w części ustnej egzaminu sędziowskiego, gdzie masz tylko 15 minut na przygotowanie i 3 kazusy do rozwiązywania.

Jak działać?

• Strategia 15 minut: 5 min – analiza kazusów, 8 min – przygotowanie najłatwiejszego, 2 min – sprawdzenie w LEX.
• Zawsze zaczynaj od kazusu, który czujesz najmocniej.
• Nie marnuj czasu na szukanie idealnej odpowiedzi – lepsza dobra niż żadna.

6. Nadmierne poleganie na pamięci

To nie konkurs wiedzy encyklopedycznej. Kandydaci próbujący „wkuć” przepisy zamiast je zrozumieć, często wypadają słabiej pod presją.

Jak działać skuteczniej?

• Skoncentruj się na rozumieniu mechanizmów prawnych, nie na liczbach artykułów.
• Naucz się korzystać z LEX-a pod presją czasu.
• Trenuj szybkie wyszukiwanie przepisów w kodeksie – to ważniejsze niż pamięć.

Błędy na egzaminie pisemnym

7. Słaba struktura pracy pisemnej

Według komisji egzaminacyjnej z 2025 r., niedostosowanie poziomu zadania do czasu i zła organizacja treści były głównymi problemami.

Objawy:

• Chaos logiczny, brak podziału na części (wstęp, motywacja, rozstrzygnięcie).
• Słaba argumentacja, zbyt lakoniczne uzasadnienie.
• Brak jasnego wywodu: „po nitce do kłębka”.

Rozwiązanie:

• Zrób plan odpowiedzi na brudnopisie.
• Trzymaj się struktury: część wstępna – opisowa – motywacyjna – rozstrzygająca.
• Ćwicz pisanie orzeczeń w czasie nie dłuższym niż 6 godzin – dokładnie tyle trwa zadanie pisemne na egzaminie sędziowskim.

8. Zaniedbywanie aspektów formalnych

To często bagatelizowany problem. A przecież język, styl i komunikatywność są jednym z sześciu kryteriów ocenianych przez komisję.

Najczęstsze błędy:

• Błędy językowe, stylistyczne, ortograficzne.
• Nieprofesjonalny język, zbyt kolokwialny ton.
• Nieczytelna argumentacja.

Co robić?

• Zadbaj o klarowny, prawniczy język – ale zrozumiały.
• Unikaj „przelewania myśli” bez struktury – każde zdanie musi coś wnosić.
• Pracuj nad redakcją – przepisany tekst czytaj jeszcze raz, jakbyś go oceniał.

Błędy mentalne i psychologiczne

9. Brak przygotowania na stres i presję

Dobrze przygotowany kandydat może oblać, jeśli da się sparaliżować stresowi.

Typowe objawy:

• Zacięcie w połowie odpowiedzi ustnej.
• Pustka w głowie mimo dobrego przygotowania.
• Nerwowe skakanie między kazusami.

Jak temu przeciwdziałać?

• Regularnie ćwicz w warunkach egzaminacyjnych – z czasem, kodem, LEX-em.
• Przygotuj się mentalnie na to, że nie odpowiesz idealnie na każde pytanie – i to jest OK.
• Przećwicz podejście: „Nie wiem? Sprawdzam w kodeksie. Dalej? Szukam innego przepisu.”

10. Porównywanie się z innymi

Ktoś z grupy już „wszystko powtórzył”? Inny „rozwiązał 80 kazusów”? Nie wpadaj w pułapkę niezdrowej rywalizacji.

Lepiej:

• Skoncentruj się na własnych brakach i postępach.
• Dostosuj tempo nauki do swoich możliwości i obowiązków.
• Korzystaj z pomocy innych tylko wtedy, gdy realnie pomaga, a nie podcina skrzydła.

Różnice strategii – zależnie od ścieżki

11. Nieadekwatne podejście w zależności od aplikacji

Statystyki (2025):

• 60% kandydatów z aplikacji uzupełniającej nie zdało egzaminu sędziowskiego.
• Tylko 22% kandydatów z aplikacji 36-miesięcznej zakończyło egzamin wynikiem negatywnym.

Wniosek?

• Krótsza aplikacja = większe ryzyko = więcej samodzielnej pracy.
• Uzupełniający powinni nadrabiać przez:
  • intensywne pisanie orzeczeń,
  • korzystanie z wcześniejszego doświadczenia (np. jako asystent sędziego),
  • częstsze konsultacje z praktykami.

Jak się zabezpieczyć? – praktyczne rozwiązania

12. Systematyczna kontrola jakości nauki

Wdrażaj:

• Cotygodniowe testy (samodzielnie lub z grupą).
• Notowanie i analizowanie błędów po każdej symulacji.
• Regularne konsultacje z patronem lub mentorem.
• Prowadzenie dzienniczka błędów – co tydzień analizuj 3 najczęstsze.

13. Holistyczne podejście do nauki

Nie ucz się wycinkowo. Egzamin sędziowski 2025 to test z całego systemu prawa, a nie z pojedynczych aktów.

Zasady:

• Łącz różne dziedziny prawa – sprawdź, jak postępowanie cywilne współgra z materialnym.
• Wdrażaj wiedzę teoretyczną w kazusach.
• Ćwicz myślenie systemowe – co by się zmieniło, gdyby fakt był inny?

Materiały do nauki na egzamin sędziowski – co warto mieć pod ręką

Jakie materiały do nauki na egzamin sędziowski warto wybrać – lista obowiązkowa

Przygotowanie do egzaminu sędziowskiego w 2025 roku wymaga nie tylko determinacji i planu, ale przede wszystkim – dostępu do sprawdzonych, zgodnych z wymogami Ministerstwa Sprawiedliwości i Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (KSSiP) materiałów. W zalewie opcji najważniejsze są narzędzia z wysoką powtarzalnością pytań oraz dostępem do aktualnego stanu prawnego.

Lista podstawowa (must-have):

• Aplikacja AKTY PRAWNE 2025 – dla każdego aplikanta to punkt wyjścia. Automatyczne aktualizacje, kompatybilność z wykazem MS, możliwość szybkiego wyszukiwania przepisów – to wszystko w jednej aplikacji, która daje aż 98% powtarzalności pytań z egzaminów.
• Aplikacja TESTY PRAWNICZE 2025 – ponad 15 000 pytań, funkcja „Pytaj do skutku”, tryb nauki i egzaminu oraz wykresy postępów – bez niej trudno wyobrazić sobie skuteczne przygotowanie do egzaminu wstępnego czy końcowego.
• Segregator AKTY PRAWNE 2025 – dla tradycjonalistów. Fizyczna wersja aktów z możliwością robienia notatek, przydatna podczas egzaminu ustnego i pracy z kazusami.
• Kodeksy papierowe – obowiązkowe na egzamin ustny. Ich znajomość i umiejętność szybkiego poruszania się po strukturze to podstawa. Najważniejsze: Konstytucja RP, KC, KPC, KK, KPK.
• Publikacje KSSiP z serii „Pierwsza rozprawa” – praktyczna wiedza o orzekaniu w różnych wydziałach: spadkowym, rodzinnym, pracy. Często wskazywane jako realne wsparcie przez asesorów sądowych.

Podręczniki, akty prawne, orzecznictwo – co rzeczywiście pomaga w nauce

Nie każdy materiał daje ten sam efekt. Różne źródła pełnią różne role – kluczem jest wiedzieć, co rzeczywiście wspiera zdanie egzaminu sędziowskiego, a co tylko zabiera czas.

Największa skuteczność: akty prawne (80% sukcesu!)

• Opanowanie samych kodeksów (bez ustaw szczególnych) pozwala osiągnąć ok. 121 punktów – to minimalny próg zdawalności.
• Hierarchia najważniejszych źródeł:
  • Konstytucja RP
  • Kodeks cywilny
  • Kodeks postępowania cywilnego
  • Kodeks karny
  • Kodeks postępowania karnego
  • Pozostałe kodeksy w zależności od specjalizacji

Komentarze i podręczniki – tylko jako uzupełnienie

• Komentarze warto czytać po rozwiązaniu kazusu, by poszerzyć zrozumienie. Szczególnie cenne są komentarze do KPC i KPK z bogatym orzecznictwem.
• Podręczniki akademickie mają bardzo ograniczoną wartość – są zbyt teoretyczne i nieaktualne. Często zawierają informacje zbędne z perspektywy egzaminu.

Orzecznictwo – czytać mądrze

• Najlepiej analizować wyroki swojego patrona i orzeczenia SN z własnej praktyki.
• Na egzaminie kandydaci mają 5 minut na kazus i dostęp do LEX-a, więc warto znać jego strukturę i wiedzieć, jak szybko znaleźć potrzebne orzeczenie.

Największa skuteczność: akta spraw i projekty orzeczeń

• Realna praca z aktami, pisanie uzasadnień, czytanie orzeczeń – to nauka, która przynosi realne efekty. To właśnie ta forma nauki była najczęściej wskazywana przez aplikantów jako klucz do zdania egzaminu.

Jak radzić sobie ze stresem i nie oblać egzaminu?

Egzamin sędziowski to jedno z największych wyzwań w karierze prawniczej. Stres, zmęczenie, ogrom materiału i wysoka stawka – to wszystko może skutecznie podciąć skrzydła nawet najlepiej przygotowanym aplikantom. W 2025 roku zdawalność spadła aż do 68,6% – to sygnał ostrzegawczy, że samo przygotowanie merytoryczne nie wystarczy. Kluczowe jest również opanowanie technik radzenia sobie z presją.

Jak nie oblać egzaminu sędziowskiego – najczęstsze pułapki i jak ich unikać

1. Zarządzanie czasem – największy wróg kandydatów

Najczęstszy błąd? Nie brak wiedzy, a… uciekający czas. Kandydaci wskazują, że w części pisemnej to właśnie czas stanowi największe zagrożenie. Typowe wpadki:

• Poświęcenie całej energii na pierwszy kazus.
• Brak planu działania na 6-godzinną sesję pisemną.
• Panika przy trudnym pytaniu.

Co robić?

• Podziel czas: 5,5h na pisanie + 30 minut na sprawdzenie.
• Zacznij od najłatwiejszego kazusu – zyskasz pewność siebie.
• Trudne kwestie? Zostaw na koniec. Mózg często „dojrzewa” do rozwiązania w tle.

2. Przestarzałe przepisy – cichy zabójca

Znasz kodeks cywilny z czasów studiów? To dobrze, ale… nie wystarczy. W 2025 r. wielu kandydatów poległo na nowelizacjach i wyjątkach od ogólnych zasad.

Jak tego uniknąć?

• Pracuj wyłącznie na aktach zgodnych z wykazem Ministerstwa Sprawiedliwości.
• Ucz się wyjątków – to one najczęściej pojawiają się w pytaniach.
• Sprawdzaj datę ostatniej nowelizacji 34 kluczowych ustaw.

3. Formalności mają znaczenie – nie zapomnij o przepisie

Egzaminatorzy jasno mówią: nie ma przepisu – nie ma punktów. Podanie właściwej podstawy prawnej to fundament uzasadnienia.

4. Gra nie fair? Ryzykujesz całą karierę

Wielu kandydatów próbuje wykorzystywać toalety jako „centrum dowodzenia”. Efekt?

• Wykluczenie z egzaminu,
• Unieważnienie wyniku,
• Ryzyko pogrzebania szans na zostanie sędzią sądu powszechnego.

5. Trudność egzaminu 2025 – realne wyzwanie

• 47 osób nie zaliczyło części pisemnej – rekord.
• Ustne pytania wykraczały poza zakres kodeksów.
• Komisje bywały nieprzyjazne i stresujące.

Jak przetrwać?

• Przygotuj się na trudne pytania – to normalne.
• Skup się na fundamentach prawa.
• Ćwicz zestawy egzaminacyjne – twórz swoje pytania.

Jakich błędów unikać podczas egzaminu na sędziego – wskazówki praktyczne

1. Analiza stanu faktycznego – nie pomijaj szczegółów

• Przeczytaj kazus trzykrotnie.
• Podkreśl kluczowe daty i okoliczności.
• Sporządź chronologię na marginesie.

2. Chaotyczna struktura odpowiedzi

• Zacznij od planu na brudnopisie.
• Numeruj problemy: 1., 2., 3.
• Uporządkuj tok myślenia: fakt – problem – przepis – subsumcja – wniosek.

3. Błędy w 15 minutach przygotowania

• Nie rozpracowuj wszystkich kazusów jednocześnie.
• Zacznij od najłatwiejszego.
• Zostaw 2 minuty na sprawdzenie wątpliwości w LEX-ie.

4. LEX to pomoc, nie ratunek

• Korzystaj z LEX-a z głową – miej konkretny cel.
• Znaj LEX na pamięć, zanim do niego zajrzysz.
• Szukaj tylko potwierdzenia – nie ucz się od zera na sali.

5. Panika = 0 punktów

• Trudne pytanie? Zaakceptuj, że nie znasz odpowiedzi.
• Przejdź do prostszego zagadnienia – wrócisz później.
• Zastosuj technikę STOP, wizualizację, oddech.

Jak radzić sobie ze stresem na egzaminie – techniki opanowania stresu

Zdać egzamin sędziowski to nie tylko wyzwanie merytoryczne, ale przede wszystkim psychiczne. Kandydaci aplikacji sędziowskiej z roku na rok powtarzają jedno: nie brak wiedzy ich pogrążył, tylko stres. A ten, jeśli wymknie się spod kontroli, potrafi zniweczyć miesiące przygotowań. Jak się więc nie rozsypać w decydującym momencie?

Zrozum, że stres jest potrzebny – ale tylko w dawce kontrolowanej

Nie chodzi o to, żeby pozbyć się stresu całkowicie. Wręcz przeciwnie — umiarkowany stres (tzw. eustres) jest naturalną reakcją organizmu na wymagające sytuacje.

Co daje eustres na egzaminie?

• Poprawia koncentrację
• Mobilizuje do działania
• Wzmacnia pamięć krótkotrwałą
• Pomaga podejmować decyzje pod presją

Z drugiej strony, stres chroniczny (czyli panika, blokada, wycofanie) prowadzi do: pustki w głowie, utraty logiki myślenia i błędów przy najprostszych kazusach.

Techniki, które działają naprawdę

1. Oddychanie przeponowe – reset w 90 sekund

To najprostsza, ale najbardziej skuteczna broń przeciwko napięciu.

Technika krok po kroku:

• Usiądź prosto. Połóż rękę na brzuchu.
• Weź wdech przez nos – brzuch się unosi (4 sekundy)
• Zatrzymaj powietrze (4 sekundy)
• Wydech przez usta – powoli, spokojnie (6 sekund)

Kiedy stosować:

• Przed wejściem na salę
• Między zadaniami pisemnymi
• Gdy czujesz presję lub zaczynasz się spinać

2. Relaksacja mięśniowa Jacobsona – wyrzuć napięcie z ciała

Działa na całe ciało i układ nerwowy. Trenuje się ją przez kilka tygodni, ale nawet jedna sesja może przynieść ulgę.

Jak to działa:

• Napinasz jedną grupę mięśni (np. dłonie) przez 5 sekund
• Rozluźniasz, czując różnicę między napięciem a luzem
• Przechodzisz przez kolejne partie: stopy → uda → brzuch → barki → szyja → twarz

Zastosowanie:

• Wieczorem przed egzaminem – 20 minut
• Rano – krótka wersja 10 minut
• W trakcie przerwy – błyskawiczna wersja na kark, barki, dłonie

3. Technika STOP – zatrzymaj katastrofę w głowie

Myśli w stylu „obleję, nic nie umiem” trzeba zatrzymać natychmiast.

STOP oznacza:

• Stop – zatrzymaj się
• Take a breath – głęboki oddech
• Observe – zobacz, że siedzisz bezpiecznie na egzaminie
• Proceed – wróć do zadania z pozytywnym nastawieniem

Autonarracje, które działają:

• „Poradzę sobie, to tylko jedna sprawa więcej”
• „Każdy ma wątpliwości – ważne, że działam”
• „Nie muszę być perfekcyjny – muszę być skuteczny”

4. Wizualizacja – trening mózgu na sucho

Sportowcy ją stosują. Sędziowie też powinni.

Jak wygląda wizualizacja egzaminu sędziowskiego:

• Wyobrażasz sobie siebie: spokojnego, skupionego, rozwiązującego kazus
• Widzisz, jak sięgasz po LEX lub kodeks
• Mentalnie odpowiadasz komisji ustnej z pewnością siebie

Czas trwania:

• Codziennie 10–15 minut przez 2 tygodnie przed egzaminem
• Przed snem lub rano (najlepiej po Jacobsonie)
• W dniu egzaminu – 5 minut przed wejściem

5. Koncentracja pod presją – skup się na konkretach

Podczas egzaminu wszystko może Cię rozpraszać – szelest kartek, klik klawiatury, głośna cisza. Trzeba to wyłączyć.

Szybkie techniki przywrócenia koncentracji:

• Wpatruj się przez 30 sekund w długopis – zresetujesz uwagę
• Czytaj polecenie zadania na głos w myślach – uruchamiasz logiczne myślenie
• Policz od 20 do 1 – uspokaja nerwy i wycisza hałas wewnętrzny

6. Radzenie sobie z blokiem – nie walcz, obchodź

Masz pustkę w głowie? Nie panikuj. To normalne.

Co robić:

• Nie siedź bezczynnie – przejdź do innego kazusu
• Sprawdź, co możesz znaleźć w LEX-ie (masz na to 5 minut)
• Pamiętaj: nie każdy zna wszystko. Nawet sędzia sądu powszechnego korzysta z materiałów

7. Rytuał dnia egzaminu – Twój schemat bezpieczeństwa

• Wstań 2 godziny przed egzaminem
• Zrób lekki trening (spacer, kilka przysiadów)
• Zjedz śniadanie z węglowodanami złożonymi (np. owsianka)
• Nie przesadź z kawą – lepiej pół niż dwa kubki
• Nie gadaj z innymi aplikantami o zestawach. To Ci nie pomoże.

Dzień egzaminu sędziowskiego – jak się zachować i co zabrać

Egzamin sędziowski to nie tylko test wiedzy prawniczej, ale i sprawdzian dojrzałości zawodowej. Niezależnie od tego, czy jesteś aplikantem aplikacji sędziowskiej KSSiP, osobą po aplikacji uzupełniającej, czy asystentem sędziego marzącym o pełnieniu urzędu – odpowiednie przygotowanie organizacyjne i mentalne może zadecydować, czy uda Ci się zdać egzamin sędziowski i rozpocząć drogę do zawodu sędziego.

Poniżej znajdziesz kompleksowy przewodnik po tym, jak zachować się w dniu egzaminu, co zabrać ze sobą i jak uniknąć podstawowych błędów.

Dzień egzaminu sędziowskiego – jak się przygotować organizacyjnie i mentalnie

Dobrze zaplanowany poranek = lepszy start, mniejszy stres i większa szansa na sukces. W dniu egzaminu nie ma miejsca na improwizację.

Organizacja logistyczna – dzień przed i dzień „zero”

• Sprawdź dokładnie miejsce i godzinę egzaminu – np. w 2025 roku część kandydatów przystępowała do egzaminu pisemnego w Hotelu Metropolo Kraków.
• Bądź na miejscu min. 1 godzinę wcześniej – spóźnienie (nawet kilkuminutowe!) może oznaczać brak wejścia na salę.
• Zaplanuj transport – nie licz na „będzie dobrze”. Sprawdź objazdy, opóźnienia, komunikację miejską lub parking.
• Zrób listę rzeczy do spakowania dzień wcześniej – ołówki, kodeksy, dowód – wszystko ma być gotowe wieczorem.
• Zadbaj o posiłek i nawodnienie – egzamin pisemny trwa ok. 6 godzin, bez przewidzianej przerwy obiadowej.

Przygotowanie mentalne – ostatnie 12 godzin

• Sen to fundament – 7–8 godzin nieprzerwanego snu wpływa na koncentrację, tempo przetwarzania informacji i kontrolę emocji.
• Trening oddechowy rano (3–5 minut) – pomoże zbić napięcie i rozbudzić koncentrację.
• Powtórz w głowie strategię egzaminacyjną – co zrobisz, jeśli utkniesz? Jak podzielisz czas? Jakie masz punkty kontrolne?
• Unikaj rozmów o egzaminie z innymi kandydatami – zbiorowa panika to najgorszy start.
• Pozytywna narracja – „Wiem, co robię. Umiem pisać kazusy. Jestem przygotowany”.

Co zabrać na egzamin sędziowski – lista rzeczy niezbędnych i przydatnych

W przypadku egzaminów zawodów prawniczych, braki techniczne potrafią zaważyć na końcowym wyniku, nawet jeśli wiedzy Ci nie brakuje. Nie ryzykuj.

Rzeczy obowiązkowe (absolutnie niezbędne):

Rzeczy przydatne (ułatwiające egzamin):

• Karteczki indeksujące do oznaczenia przepisów
• Zakreślacze, korektor, zapasowy wkład do długopisu
• Lekki sweter – temperatura sal bywa kapryśna
• Czekolada – szybki „kop” glukozy
• Chusteczki higieniczne – do wszystkiego

Nie wolno zabierać:

• Telefonów (nawet wyciszonych), smartwatchy, słuchawek – złamanie tego zakazu może zakończyć egzamin przed czasem.

Ubiór na egzamin sędziowski – co wypada założyć, a czego unikać

W egzaminie, który otwiera drogę do zawodu sędziego sądu powszechnego, pierwsze wrażenie też ma znaczenie. Profesjonalny wygląd to sygnał, że traktujesz egzamin poważnie – tak, jak powinien to robić każdy kandydat na urząd sędziego.

Co wypada założyć:

Dla mężczyzn:

• Garnitur (niekoniecznie z krawatem) lub eleganckie spodnie + koszula
• Stonowane kolory: granat, grafit, ciemna zieleń, biel
• Skórzane lub materiałowe buty – czyste i wygodne

Dla kobiet:

• Żakiet, bluzka, spodnie lub spódnica (długość do kolan)
• Subtelny makijaż i delikatna biżuteria
• Neutralne kolory – beż, szarość, granat

Czego unikać:

• Jeansów, ubrań sportowych, legginsów, T-shirtów z nadrukiem
• Butów sportowych (chyba że stan zdrowia wymaga inaczej)
• Sukienek mocno prześwitujących, krótkich, z głębokimi dekoltami
• Intensywnych perfum – sala egzaminacyjna to nie randka

Dobrze wyglądać to nie znaczy „wyglądać drogo”. To znaczy – wyglądać jak osoba, która ubiega się o możliwość orzekania w imieniu Rzeczypospolitej Polskiej.

Zachowanie na sali egzaminacyjnej – zasady, etykieta, komunikacja z komisją

Zachowanie aplikanta podczas egzaminu – zwłaszcza ustnego – mówi o nim więcej niż sama treść odpowiedzi. Komisja nie tylko słucha, jaką ustawę cytujesz, ale też jak mówisz, jak reagujesz, jak się zachowujesz w sytuacji trudnej.

Podstawowe zasady zachowania na sali:

• Przyjdź spokojnie i zajmij swoje miejsce bez pośpiechu
• Wyłącz i odłóż wszystkie urządzenia elektroniczne – zero telefonu, zero smartwatcha
• Słuchaj poleceń komisji – nie przerywaj, nie dopytuj w trakcie instrukcji
• Nie rozmawiaj z innymi kandydatami
• Zgłaszaj pytania lub potrzeby (np. wyjście) przez podniesienie ręki
• Zachowuj spokój – nie komentuj zadań, nie narzekaj
• Nie wychodź z sali bez zgody komisji

Komunikacja z komisją egzaminacyjną – szczególnie ważna w egzaminie ustnym:

• Przed rozpoczęciem: krótko się przywitaj – z szacunkiem, ale bez zbędnego entuzjazmu
• W trakcie odpowiedzi:
  • Odpowiadaj rzeczowo, na temat
  • Odwołuj się do podstawy prawnej, ale nie popisuj się wiedzą
  • Jeśli nie znasz odpowiedzi – przyznaj się, ale wskaż, jak byś szukał rozwiązania
• Po egzaminie: możesz podziękować krótko za możliwość przystąpienia – to dobrze widziane

Po egzaminie – co dalej?

Zdanie egzaminu sędziowskiego to moment, w którym wielu aplikantów odczuwa ogromną ulgę. Ale to dopiero początek drogi do zawodu sędziego. Niezależnie od tego, czy egzamin pisemny i ustny masz już za sobą z pozytywnym wynikiem, czy planujesz kolejne podejście – warto wiedzieć, co dzieje się dalej. Jak wygląda droga od zdania egzaminu do objęcia urzędu? Co zrobić, jeśli nie udało się zaliczyć egzaminu sędziowskiego za pierwszym razem? I jakie alternatywy ma ktoś, kto chce pozostać w zawodzie prawniczym, ale szuka innej ścieżki niż orzekanie?

Co robić po zdanym egzaminie sędziowskim – kolejne kroki w karierze

Zdałeś egzamin sędziowski? Gratulacje – ale nie zwalniaj tempa. Od tego momentu uruchamiana jest procedura asesury, która prowadzi do pełnienia urzędu sędziego. I tu zaczyna się realna gra o miejsce w wymiarze sprawiedliwości.

Etap 1: Lista klasyfikacyjna i wybór asesury

• Po egzaminie Dyrektor Krajowej Szkoły Sądownictwa i Prokuratury (KSSiP) publikuje oficjalną listę klasyfikacyjną.
• Kolejność na liście zależy od sumy punktów zdobytych podczas egzaminu sędziowskiego oraz oceny z aplikacji (praktyki, sprawdziany, zadania praktyczne).
• Minister Sprawiedliwości ogłasza wykaz wolnych miejsc asesorskich – konkretne sądy i wydziały, do których można zostać przypisanym.
• Wyboru dokonuje się według pozycji na liście – im wyżej jesteś, tym większa szansa na preferowaną lokalizację.

Etap 2: Powołanie na asesora sądowego

• Po wyborze miejsca następuje formalne objęcie funkcji asesora – na maksymalnie 4 lata.
• Asesor ma niemal identyczne obowiązki jak sędzia sądu rejonowego: orzeka, prowadzi rozprawy, wydaje orzeczenia, ale jest pod nadzorem wizytatora.
• Wynagrodzenie asesora to ok. 80% pensji sędziego rejonowego, a jego niezawisłość w orzekaniu jest konstytucyjnie chroniona.

Etap 3: Powołanie na stanowisko sędziego

• Po minimum 36 miesiącach asesury, możesz ubiegać się o powołanie na sędziego sądu rejonowego.
• Wniosek o ocenę kwalifikacji składa się do prezesa właściwego sądu okręgowego.
• Krajowa Rada Sądownictwa (KRS) przeprowadza ocenę – z udziałem wizytatora, który opiniuje Twoje wyniki: liczba spraw, jakość orzeczeń, samodzielność.
• Jeśli opinia jest pozytywna, Prezydent RP – na wniosek KRS – dokonuje powołania sędziego.
• Tuż przed rozpoczęciem pracy sędzia składa ślubowanie z art. 66 p.u.s.p.

Przyszłość w wymiarze sprawiedliwości

Sędzia rejonowy może po latach ubiegać się o awans do:

• sądu okręgowego
• sądu apelacyjnego
• Sądu Najwyższego

Wszystko zależy od stażu, ocen wizytatorów, dorobku orzeczniczego i decyzji KRS oraz Prezydenta RP.

Jak wygląda ścieżka powołania na stanowisko sędziego po egzaminie

Choć zdanie egzaminu sędziowskiego to formalny początek procedury, sama nominacja sędziowska jest złożonym i wieloetapowym procesem. Oto jego przebieg krok po kroku:

1. Uzyskanie asesury

• Po egzaminie aplikanci są automatycznie kierowani na wolne stanowiska asesorskie, zgodnie z listą opublikowaną przez Ministerstwo Sprawiedliwości.
• Liczy się miejsce w klasyfikacji – aplikanci o najwyższych wynikach mają największy wybór.

2. Ocena asesora

• Po ukończeniu asesury sędzia wizytator przygotowuje opinię – analizuje:
  • jakość rozpoznanych spraw
  • liczby orzeczeń
  • styl pracy
  • terminowość i samodzielność
• Raport trafia do KRS.

3. Procedura nominacyjna

• Kandydat składa wniosek o powołanie na sędziego sądu powszechnego.
• Zespół KRS przeprowadza wysłuchanie – asesor ma okazję przedstawić się, omówić dorobek i motywacje.
• Jeśli wniosek zyska pozytywną opinię, KRS przekazuje go do Prezydenta RP (zgodnie z art. 179 Konstytucji).

4. Czas oczekiwania

• Choć nie ma ustawowego terminu, w 2025 roku asesora czekał średnio od 58 do 84 dni na powołanie.
• Zdarzają się przypadki oczekiwania nawet rok – szczególnie przy dużym naborze.

5. Ślubowanie i rozpoczęcie orzekania

• Po powołaniu, nowy sędzia składa ślubowanie i zaczyna pracę – np. w wydziale cywilnym, karnym, rodzinnym czy gospodarczym sądu rejonowego.
• Lokalizacja zależy od naboru oraz decyzji Ministerstwa Sprawiedliwości.

Co jeśli nie zdałeś – analiza błędów, drugie podejście i alternatywne ścieżki zawodowe

Nie każdy zalicza egzamin sędziowski za pierwszym razem. I to nie koniec świata. Porażka na egzaminie – czy to część pisemna, czy ustna – nie zamyka drzwi do zawodu sędziego, ani tym bardziej do kariery w prawie.

Drugie podejście – jakie masz możliwości?

• Aplikant, który nie zdał, może przystąpić do egzaminu jeszcze raz – maksymalnie jeden raz.
• Wyjątek: referendarze i asystenci mogą podejść do egzaminu sędziowskiego wielokrotnie (po spełnieniu wymogów stażowych).
• Termin poprawkowy musi się odbyć w ciągu 36 miesięcy od ukończenia aplikacji.
• Wniosek o podejście do poprawki trzeba złożyć w ciągu 30 dni od ogłoszenia negatywnego wyniku.

Analiza błędów i wsparcie

• Nie zamykaj się w sobie – przeanalizuj dokładnie:
  • treść kazusów i swoje odpowiedzi
  • podział czasu
  • strategię
• Skorzystaj z możliwości odwołania do komisji drugiego stopnia.
• Warto zasięgnąć opinii:
  • patrona praktyk
  • opiekuna z KSSiP
  • mentorów z wcześniejszych roczników

Czasem problem leży nie w wiedzy, a w złym zarządzaniu czasem, stresie lub braku treningu kazusowego.

Alternatywy – co dalej, jeśli nie chcesz lub nie możesz przystąpić ponownie?

Po niezdanym egzaminie można nadal rozwijać się w zawodzie prawniczym, np.:

Najważniejsze wnioski i rady dla przyszłych aplikantów

Nie da się tego inaczej ująć: sukces na egzaminie sędziowskim to nie przypadek, tylko efekt planu i systematycznej pracy. Zdawalność nie zależy od „geniuszu prawniczego”, ale od tego, czy umiesz zastosować wiedzę w praktyce.

Kluczowe zasady, które przewijają się w relacjach zdających:

• Ucz się przez kazusy, nie przez przepisy „na sucho”. To nie teoretyczna znajomość ustawy o ustroju sądów powszechnych, ale umiejętność rozwiązania konkretnego problemu prawnego decyduje o wyniku egzaminu.
• Ćwicz symulacje egzaminacyjne – ustne i pisemne. Rób próbne kazusy na czas, stawiaj się w roli sędziego, pisz uzasadnienia. Im bliżej egzaminu, tym więcej praktyki, mniej teorii.
• Współpracuj z patronem, analizuj orzeczenia, czytaj akta. Egzamin nie odzwierciedla tego, jak recytujesz kodeks, tylko jak myślisz jako prawnik.
• Twórz własne zestawy zagadnień po każdej praktyce – nie polegaj wyłącznie na cudzych notatkach. Sprawdziany, fiszki i notatki „z życia” zostają w pamięci na dłużej.
• Nie panikuj przy trudnych pytaniach. Masz prawo nie wiedzieć wszystkiego. W egzaminie liczy się też to, jak wychodzisz z sytuacji stresowej, jak argumentujesz, jak szukasz rozwiązań.

Najlepsi aplikanci to nie ci, którzy mają pamięć fotograficzną, ale ci, którzy mają strukturę nauki, wytrwałość i umiejętność wykorzystania doświadczenia z aplikacji.

Inspirujące historie osób, które zdały egzamin sędziowski za pierwszym razem

Przykład? Jest ich wiele.

• Marian Szabo ze Szczecina – rozpoczął aplikację bez wcześniejszego doświadczenia. Dzięki rzetelnej nauce i świetnemu wynikowi egzaminu sędziowskiego objął asesurę, a w ciągu kilku lat awansował do sądu wojewódzkiego, specjalizując się w prawie karnym i penitencjarnym.
• Inni zaczynali karierę prawniczą w prokuraturze, kancelarii lub jako asystenci sędziego – i dopiero po kilku latach podeszli do egzaminu. Dali radę – właśnie dlatego, że mieli już solidne podstawy praktyczne.
• Spotyka się też osoby, które po latach zmieniły specjalizację – np. z radcy prawnego na aplikanta sędziowskiego. Mimo wieku i zobowiązań – zdały egzamin i zostały sędziami.

Wniosek? Nie ma jednego modelu idealnego kandydata. Można być ekstrawertykiem, introwertykiem, perfekcjonistą albo pragmatykiem. Liczy się to, czy masz motywację, pokorę i plan.

Twoja droga do zawodu sędziego – plan działania krok po kroku

Nie ma sukcesu bez struktury. Oto mapa kariery, którą trzeba przejść, żeby zostać sędzią w Polsce – krok po kroku.

Krok 1: Studia prawnicze

• 5 lat studiów magisterskich
• Ukończenie studiów to warunek podstawowy, by przystąpić do egzaminu wstępnego do KSSiP.

Krok 2: Egzamin wstępny do KSSiP

• Test z 150 pytań + praca pisemna (kazus)
• Konkurs o przyjęcie na aplikację sędziowską – liczba miejsc ograniczona, selekcja surowa.

Krok 3: Aplikacja sędziowska (36 miesięcy)

• Nauka teorii, praktyki w sądach, zajęcia z orzecznictwa.
• Rozwiązywanie kazusów, tworzenie projektów orzeczeń, praca z patronami.
• Sprawdziany, symulacje rozpraw, regularne ewaluacje.

Krok 4: Egzamin sędziowski (pisemny i ustny)

• Egzamin sprawdzający praktyczną wiedzę, umiejętność analizy kazusów, argumentację prawniczą.
• Po zdaniu – miejsce na liście klasyfikacyjnej.

Krok 5: Asesura sądowa (do 4 lat)

• Wykonywanie obowiązków sędziego rejonowego pod nadzorem.
• Orzekanie w rzeczywistych sprawach, własne uzasadnienia, ocena przez wizytatora.

Krok 6: Wniosek do Krajowej Rady Sądownictwa

• Ocena asesora przez wizytatora i KRS.
• KRS rekomenduje kandydata Prezydentowi RP.

Krok 7: Powołanie na urząd sędziego i ślubowanie

• Prezydent RP powołuje sędziego.
• Kandydat składa ślubowanie i zaczyna orzekać jako sędzia sądu rejonowego.